Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa viêm mũi dị ứng ở trẻ em

Bên cạnh điều trị y tế, phụ huynh cần lên kế hoạch chăm sóc trẻ bị viêm mũi dị ứng đúng cách. Chế độ chăm sóc có vai trò hỗ trợ các phương pháp điều trị, đồng thời nâng cao sức khỏe của con trẻ và phòng ngừa bệnh tái phát. 

Hướng dẫn phòng ngừa, chăm sóc trẻ bị viêm mũi dị ứng đúng cách

Viêm mũi dị ứng là một trong những bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ nhỏ. Bệnh lý này thường xảy ra theo mùa (giai đoạn chuyển mùa, mùa lạnh) nhưng cũng có thể bùng phát quanh năm. Viêm mũi dị ứng là tình trạng niêm mạc mũi phù nề do tiếp xúc với các dị nguyên nhân phấn hoa, nấm mốc, mạt bụi, lông súc vật, khói thuốc,…

Các tác nhân này đóng vai trò là dị nguyên kích thích phản ứng thái quá của hệ miễn dịch. Kết quả là làm tăng IgE (kháng nguyên) trong máu và giải phóng histamine cùng với các chất trung gian hóa học vào niêm mạc hô hấp. Trẻ mắc bệnh lý này thường gặp phải các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi, ngứa mũi, giảm khứu giác, mệt mỏi,…

Dù không phải là bệnh lý có mức độ nghiêm trọng nhưng viêm mũi dị ứng gây ra nhiều phiền toái trong quá trình sinh hoạt, học tập và ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ của trẻ nhỏ. Về lâu dài, bệnh có thể khiến trẻ chậm phát triển thể chất, trí tuệ, dễ mắc các bệnh răng miệng và hô hấp khác.

Do đó khi trẻ có các dấu hiệu của viêm mũi dị ứng, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị. Bên cạnh đó, cần xây dựng cách chăm sóc phù hợp để hỗ trợ kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa bệnh tái phát.

Hướng dẫn cách phòng ngừa, chăm sóc trẻ bị viêm mũi dị ứng:

1. Cho trẻ sử dụng thuốc theo hướng dẫn

Điều trị viêm mũi dị ứng ở cả người lớn và trẻ nhỏ chủ yếu là sử dụng thuốc để kiểm soát triệu chứng. Do đó sau khi chẩn đoán, phụ huynh nên lấy thuốc cho trẻ theo toa của bác sĩ và sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn. Dùng thuốc đúng cách giúp giảm nhanh các triệu chứng khó chịu và hạn chế phần nào biến chứng của bệnh.

Hiện nay, các loại thuốc điều trị viêm mũi dị ứng được sử dụng thường là thuốc kháng histamine H1 (dạng uống, dạng nhỏ), corticoid dạng xịt, thuốc nhỏ/ xịt mũi chống phù nề, thuốc xịt mũi chứa Cromolyn, nước muối sinh lý,…

Trong đó, corticoid và thuốc xịt mũi chống phù nề chỉ được dùng trong thời gian ngắn vì nguy cơ và rủi ro cao. Tuy nhiên, các loại thuốc còn lại cũng có thể gây ra tác dụng phụ nếu lạm dụng quá mức. Để đảm bảo an toàn, phụ huynh nên cho trẻ sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Ngoài tân dược, phụ huynh cũng có thể cho trẻ dùng các chế phẩm có nguồn gốc thảo dược (bạc hà, húng chanh, cam thảo, kim ngân hoa,…) để cải thiện triệu chứng và hạn chế tình trạng lạm dụng thuốc tây trong thời gian dài. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng thuốc có nguồn gốc thảo dược khi đã tham vấn y khoa.

2. Cách ly với dị nguyên

Viêm mũi dị ứng là một trong những bệnh lý có cơ chế dị ứng. Tức là các triệu chứng của bệnh chỉ bùng phát khi tiếp xúc với các dị nguyên như bào tử nấm mốc, phấn hoa, mạt bụi, rệp, gián, bọ, lông thú nuôi,… Trong đó, phấn hoa và nấm mốc là các tác nhân thường gặp nhất.

Để kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa viêm mũi dị ứng tái phát, phụ huynh cần cách ly trẻ với dị nguyên. Trên thực tế, việc tránh tiếp xúc với dị nguyên hoàn toàn gần như không thể. Tuy nhiên theo các chuyên gia, giảm số lượng dị nguyên trong không gian sống phần nào có thể cải thiện triệu chứng và tần suất – mức độ bệnh tái phát đáng kể.

Vì vậy, mẹ nên cho trẻ tránh tiếp xúc và cách ly với những dị nguyên sau:

• Đeo khẩu trang cho trẻ khi di chuyển ngoài trời, nhất là khi đến những nơi đông người và khi thời tiết chuyển mùa, mùa lạnh, không khí có nhiều phấn hoa,… Ngoài ra, nên dặn dò trẻ hạn chế vui chơi ngoài trời để tránh hít phải dị nguyên khiến bệnh bùng phát và tiến triển nặng hơn.
• Luôn đóng kín cửa sổ ô tô và cửa sổ nhà vào thời điểm thời tiết thay đổi, không khí có nhiều phấn hoa và bào tử nấm mốc.
• Cho trẻ mặc quần áo dài tay và giữ ấm cổ khi thời tiết chuyển lạnh.
• Hạn chế phơi quần áo ngoài trời – đặc biệt là trong mùa phấn hoa. Phấn hoa và một số dị nguyên có thể bám vào quần áo của trẻ dẫn đến bùng phát viêm mũi dị ứng và các bệnh lý có liên quan như mề đay, hen suyễn, viêm kết mạc dị ứng,…
• Không nuôi thú cưng nếu trẻ bị dị ứng với lông súc vật.
• Lắp quạt thông khí để tránh dị nguyên xâm nhập vào không gian sống.
• Kháng sinh là một trong những nhóm thuốc có nguy cơ dị ứng cao. Do đó, phụ huynh không nên tự ý dùng thuốc cho trẻ nhỏ. Đồng thời nên thông báo với bác sĩ tiền sử dị ứng thuốc của trẻ (nếu có) để được chỉ định loại thuốc phù hợp, ít có nguy cơ dị ứng khi sử dụng.
• Đa phần các dị nguyên làm bùng phát viêm mũi dị ứng đều có trong không khí. Tuy nhiên, một số dị nguyên khác (thuốc, thực phẩm) cũng có thể khiến bệnh tái phát hoặc tiến triển nặng, dai dẳng hơn. Vì vậy, phụ huynh nên tránh cho trẻ sử dụng thực phẩm gây dị ứng hoặc các loại thực phẩm có nguy cơ dị ứng cao như hải sản, đậu phộng, mè, trứng,…

Cách ly với dị nguyên là biện pháp quan trọng nhất trong quản lý viêm mũi dị ứng và các bệnh có cơ chế dị ứng khác. Chính vì vậy, phụ huynh cần chú ý kỹ vấn đề này trong thời gian chăm sóc con trẻ.

3. Rửa mũi cho trẻ thường xuyên

Hầu hết các loại thuốc điều trị viêm mũi dị ứng chỉ được sử dụng trong một thời gian ngắn để hạn chế tác dụng phụ. Tuy nhiên trong trường hợp triệu chứng đã thuyên giảm, phụ huynh có thể cải thiện triệu chứng bằng cách rửa mũi cho trẻ thường xuyên. Các sản phẩm rửa mũi thường chứa NaCl 0.9% (nước muối sinh lý) hoặc nước biển sâu chứa hàm lượng khoáng chất cao.

Rửa mũi thường xuyên giúp làm loãng dịch nhầy, thúc đẩy quá trình dẫn lưu và loại bỏ dịch tiết hô hấp một cách dễ dàng. Ngoài ra, biện pháp này còn có tác dụng làm dịu, cung cấp độ ẩm tự nhiên cho niêm mạc hô hấp và hỗ trợ loại bỏ dị nguyên ứ đọng hốc xoang, khoang mũi.

Không chỉ có tác dụng giảm nhẹ triệu chứng, rửa mũi cho trẻ đều đặn còn là biện pháp giúp phòng ngừa viêm mũi dị ứng và một số bệnh hô hấp thường gặp khác như viêm xoang, viêm VA, viêm họng, cảm lạnh,… Bởi đa phần các tác nhân gây bệnh đều xâm nhập thông qua đường mũi – họng. Do đó, vệ sinh mũi thường xuyên có thể hỗ trợ loại bỏ vi khuẩn, virus, nấm mốc, dị nguyên và phòng ngừa các bệnh hô hấp hiệu quả.

4. Dùng thiết bị tạo độ ẩm và máy lọc không khí

Trong thời gian điều trị viêm mũi dị ứng cho trẻ, phụ huynh nên cân nhắc sử dụng các thiết bị hỗ trợ như máy lọc không khí và máy tạo độ ẩm. Máy lọc không khí là sản phẩm có khả năng làm sạch các chất dị ứng, virus và vi khuẩn có trong không khí, từ đó nâng cao không gian sống và giảm các dị nguyên xung quanh trẻ. Đây là sản phẩm thích hợp với trẻ bị dị ứng phấn hoa, nấm mốc và đặc biệt là các dị nguyên có sẵn trong nhà như rệp, bọ, mạt bụi,…

Bên cạnh máy lóc không khí, nên sử dụng thêm máy tạo độ ẩm – đặc biệt là khi thời tiết khô hanh. Khi độ ẩm giảm thấp, niêm mạc mũi của trẻ dễ bị kích thích và ngứa ngáy. Sử dụng máy tạo độ ẩm giúp làm ẩm, mềm niêm mạc mũi và hỗ trợ làm giảm các triệu chứng khó chịu như ngứa mũi, hắt hơi, nghẹt mũi,… ở trẻ nhỏ. Ngoài ra, thiết bị này còn giúp duy trì độ ẩm tự nhiên cho da, tóc và móng của trẻ.

5. Vệ sinh nhà cửa và vật dụng định kỳ

Trong trường hợp trẻ bị viêm mũi dị ứng quanh năm, mẹ nên chú ý vệ sinh nhà cửa và một số vật dụng định kỳ để giảm sinh nấm mốc, mạt bụi,… Khi vệ sinh không gian sống, cần chú ý làm sạch ở máy tạo độ ẩm và máy lạnh vì đây là những bề mặt dễ sinh nấm mốc.

Ngoài ra, cần chú ý vệ sinh nệm, ga giường, chăn, vỏ gối, thú bông và đồ chơi của trẻ thường xuyên. Với các vật dụng bằng vải, nên giặt hằng tuần bằng nước nóng để làm sạch mạt bụi và tiêu diệt hoàn toàn nấm mốc. Bên cạnh đó, nên chú ý hút bụi sạch ở các góc nhà vì đây là những vị trí ẩm ướt dễ sinh bào tử nấm mốc.

Nếu có thể, nên thay thế một số vật dụng có chất liệu vải, bông (sofa) bằng vật dụng có chất liệu inox hoặc gỗ để hạn chế sự phát triển của nấm mốc. Với những vật dụng không làm bằng vải, nên dùng khăn thấm dung dịch sát trùng lau 2 – 4 lần/ tháng để tránh sự phát triển quá mức của nấm và các dị nguyên khác.

6. Xây dựng chế độ ăn uống phù hợp

Trong thời gian điều trị viêm mũi dị ứng, mẹ nên xây dựng chế độ ăn uống phù hợp cho trẻ. Chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp nâng cao thể trạng của trẻ, từ đó hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng và hạn chế tình trạng bệnh tiến triển dai dẳng. Ngoài ra, ăn uống hợp lý còn giúp cải thiện hệ miễn dịch và giảm tần suất bệnh tái phát đáng kể.

Khi bị viêm mũi dị ứng, trẻ thường giảm vị giác nên có xu hướng chán ăn, ăn ít. Vì vậy, phụ huynh nên ưu tiên dùng các món ăn mềm, lỏng để trẻ dễ nuốt và tiêu hóa. Ngoài các bữa ăn chính, nên bổ sung dinh dưỡng cho trẻ bằng sữa chua, sữa tươi hoặc các loại nước ép trái cây. Bên cạnh các nhóm thực phẩm giàu dinh dưỡng, mẹ nên cho trẻ dùng một số thực phẩm có khả năng chống viêm và kháng dị ứng tự nhiên như nghệ, gừng, sả, tỏi,… để hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng.

Song song với các loại thực phẩm lành mạnh, nên tránh cho trẻ dùng thực phẩm dễ gây dị ứng, thực phẩm dễ gây viêm (chứa chất béo bão hòa, đường, muối,…), món ăn chứa nhiều gia vị cay nóng, nước ngọt có gas, đồ uống chứa cồn và caffeine.

Sử dụng các loại thực phẩm và thức uống không phù hợp có thể làm tăng độ đặc dịch tiết hô hấp , đồng thời làm gián đoạn quá trình dẫn lưu và tăng nguy cơ bị viêm mũi dị ứng bội nhiễm. Ngoài ra, chế độ ăn nghèo dinh dưỡng còn khiến cơ thể trẻ suy nhược, bệnh tiến triển dai dẳng và chậm phục hồi.

Kết hợp chăm sóc đúng cách cùng với các phương pháp y tế giúp kiểm soát nhanh các triệu chứng của viêm mũi dị ứng ở trẻ nhỏ. Ngoài ra, phụ huynh cũng nên duy trì các biện pháp này lâu dài để hỗ trợ phòng ngừa bệnh tái phát.

Hy vọng qua bài viết, phụ huynh đã biết cách phòng ngừa và chăm sóc trẻ bị viêm mũi dị ứng. Tuy nhiên để được tư vấn cụ thể hơn, nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa. Bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng bệnh lý và độ tuổi của trẻ để đưa ra hướng điều trị và chăm sóc phù hợp nhất.