Viêm amidan xơ teo là gì? Nguyên nhân và xử lý

Viêm amidan xơ teo là thể lâm sàng của viêm amidan mãn tính, thường gặp ở người trưởng thành. Nguyên nhân gây ra bệnh lý này là do nhiễm trùng amidan không được điều trị triệt để khiến vi khuẩn trú ngụ và phát triển trong thời gian dài. Bệnh không quá nguy hiểm nhưng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. 

Viêm amidan xơ teo là gì?

Viêm amidan xơ teo là một trong những thể lâm sàng của viêm amidan mãn tính. Thể bệnh này thường gặp ở người trưởng thành với triệu chứng điển hình là amidan teo nhỏ về kích thước, bề mặt có màu đỏ thẫm, gồ ghề, xuất hiện xơ trắng và các hốc, khe kẽ ứ nhiều mủ do vi khuẩn trú ngụ lâu ngày.

Tương tự như các thể viêm amidan mãn tính khác, viêm amidan xơ teo có triệu chứng khá mờ nhạt và khó nhận biết hơn so với viêm amidan cấp. Tuy nhiên, triệu chứng của bệnh thường tiến triển dai dẳng, âm ỉ và kéo dài gây ra tình trạng hôi miệng, ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Viêm amidan xơ teo là hệ quả do nhiễm trùng amidan không được xử lý sớm khiến tổ chức amidan trở thành nơi trú ngụ và phát triển của vi khuẩn. Theo thời gian, amidan trở nên cứng chắc, teo nhỏ và chứa đầy các ổ mủ bên trong hốc, khe kẽ. Nếu không giải quyết triệt để ổ viêm nhiễm, bệnh nhân có thể gặp phải biến chứng lên các cơ quan kế cận (tai, mũi, họng, thanh quản,…) hoặc thậm chí là những cơ quan xa như thận, tim, khớp,…

Nguyên nhân gây viêm amidan xơ teo

Nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh viêm amidan xơ teo là do vi khuẩn xâm nhập. Các chủng vi khuẩn thường gây ra bệnh lý bao gồm xoắn khuẩn, tụ cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, các chủng ái khí và yếm khí. Vi khuẩn có thể xâm nhập thông qua đường mũi, họng và trú ngụ, phát triển bên trong tổ chức amidan khẩu cái (amidan có hình hạnh nhân nằm hai bên thành họng).

Tuy nhiên, tình trạng viêm amidan xơ teo chỉ xảy ra khi có những yếu tố thuận lợi như:

• Không điều trị dứt điểm viêm amidan mãn tính trong giai đoạn đầu
• Vệ sinh răng miệng kém tạo điều kiện thuận lợi để vi khuẩn trú ngụ và phát triển trong amidan khẩu cái
• Hệ miễn dịch kém, thể trạng suy nhược kéo dài
• Có các ổ viêm mãn tính lân cận amidan như viêm xoang, viêm mũi, sâu răng, viêm nha chu, viêm nướu,…
• Sinh sống trong môi trường ô nhiễm, thói quen vệ sinh kém

Trên thực tế, tình trạng viêm nhiễm amidan kéo dài ở trẻ em thường gây viêm amidan quá phát (tình trạng amidan sưng to hơn bình thường). Ở người trưởng thành, hệ miễn dịch đã phát triển hoàn chỉnh nên hiện tượng nhiễm trùng amidan thường bị ức chế và không không bùng phát mạnh như ở trẻ nhỏ. Theo thời gian, vi khuẩn trú ngụ trong amidan tiếp tục sinh sôi, phát triển và khiến tổ chức lympho bị xơ hóa, ứ mủ trong các hốc và khe kẽ.

Triệu chứng nhận biết viêm amidan thể xơ teo

Viêm amidan xơ teo ít gây ra triệu chứng toàn thân hoặc chỉ phát sinh các triệu chứng mờ nhạt, khó nhận biết. Tuy nhiên, bệnh nhân có thể phát hiện bệnh thông qua một số triệu chứng cơ năng và tổn thương thực thể.

– Triệu chứng thực thể:

• Amidan cứng chắc và có hiện tượng xơ teo, kích thước nhỏ hơn so với bình thường
• Bề mặt gồ ghề, đỏ thẫm và xuất hiện các xơ trắng
• Khi nhấn vào thấy amidan cứng chắc và tiết mủ trắng ở các hốc và khe kẽ
• Hạch ở hàm dưới có thể sưng lên nhưng không quá lớn

– Triệu chứng cơ năng:

• Cổ họng đau rát có cảm giác nuốt vướng và nghẹn – đặc biệt là khi ăn uống
• Hôi miệng dai dẳng do vi khuẩn bài tiết mủ trong các hốc, khe kẽ
• Kèm ho khan nhưng mức độ ho không nhiều
• Thường xuyên đằng hắng và khạc nhổ, đôi khi khạc ra bã đậu có màu vàng nhạt hoặc trắng đục
• Ít gây ra triệu chứng toàn thân nhưng ở người có hệ miễn dịch, có thể xuất hiện một số triệu chứng như mệt mỏi, suy nhược, người xanh xao và ăn uống kém

Viêm amidan xơ teo có nguy hiểm không?

Viêm amidan xơ teo là tình trạng viêm nhiễm amidan tiến triển trong thời gian dài. Bệnh có triệu chứng mờ nhạt nhưng dai dẳng và dễ tái phát. Vì vậy nếu không chú ý, bệnh nhân rất khó phát hiện và điều trị bệnh sớm dẫn đến nhiều biến chứng nặng nề. Bởi lúc này, amidan trở thành nơi trú ngụ của vi khuẩn, tạo điều kiện cho hại khuẩn phát triển và gây viêm nhiễm các cơ quan trong cơ thể.

Một số biến chứng thường gặp của viêm amidan xơ teo:

• Biến chứng tại amidan: Viêm amidan xơ teo không được điều trị có thể gây áp xe amidan hoặc sỏi amidan. Thực tế, các biến chứng tại chỗ không quá nguy hiểm nhưng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
• Biến chứng kế cận: Ở bệnh nhân bị viêm amidan xơ teo, amidan ở thành ổ viêm nhiễm mãn tính. Vì vậy nếu không xử lý sớm, vi khuẩn có thể lây lan và gây nhiễm trùng các cơ quan lân cận. Các biến chứng kế cận thường gặp ở bệnh nhân bị viêm amidan thể xơ teo thường là viêm tai giữa, viêm xoang, viêm mũi, viêm thanh quản,…
• Biến chứng xa: Ở người trưởng thành, hệ miễn dịch đã phát triển hoàn chỉnh nên vi khuẩn không hoạt động mạnh và gây ra các triệu chứng ồ ạt như ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, vi khuẩn dễ xâm nhập vào mạch máu và di chuyển đến những cơ quan xa như thận, khớp, tim,… Thực tế, đã có nhiều trường hợp bị viêm cầu thận cấp, thấp khớp cấp, thấp tim,… do viêm amidan thể xơ teo không được điều trị dứt điểm.

Ngoài những biến chứng lên sức khỏe, viêm amidan xơ teo còn gây hôi miệng kéo dài – kể cả khi vệ sinh răng miệng đúng cách. Dù không ảnh hưởng đến thể trạng nhưng tình trạng này tác động không nhỏ đến tâm lý và chất lượng của bệnh nhân – nhất là với người làm công việc phải giao tiếp thường xuyên.

Các phương pháp điều trị viêm amidan thể xơ teo

Viêm amidan xơ teo là một trong những thể lâm sàng của viêm amidan mãn tính. Vì vậy, bệnh lý này có thể được điều trị bằng các biện pháp nội khoa hoặc can thiệp ngoại khoa nếu cần thiết.

1. Sử dụng thuốc

Sử dụng thuốc là lựa chọn ưu tiên khi điều trị viêm amidan – kể cả viêm amidan thể teo xơ. Mục tiêu của phương pháp này là loại bỏ vi khuẩn, giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng của bệnh.

Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị viêm amidan thể xơ teo bao gồm:

• Kháng sinh: Kháng sinh là nhóm thuốc chính được sử dụng trong điều trị viêm amidan xơ teo. Để đảm bảo hiệu quả và phòng ngừa tình trạng kháng thuốc, bác sĩ sẽ lấy bệnh phẩm soi cấy vi khuẩn và làm kháng sinh đồ. Nhóm kháng sinh thường được sử dụng thường là penicillin, macrolide,… Thuốc được dùng liên tục trong 10 – 15 ngày để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn gây nhiễm trùng.
• Dung dịch súc miệng: Bên cạnh sử dụng kháng sinh, bác sĩ sẽ chỉ định kèm theo các loại thuốc súc miệng có đặc tính sát khuẩn như Chlorhexidine, Povidon, Alcohol,… để loại bỏ virus và vi khuẩn tích tụ trong khoang miệng. Sử dụng các dung dịch sát khuẩn còn giúp loại bỏ bã đậu bám trên bề mặt amidan và giảm tình trạng hôi miệng đáng kể.
• Các loại thuốc khác: Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số loại thuốc điều trị triệu chứng tùy theo tình trạng của từng bệnh nhân. Các loại thuốc được sử dụng phổ biến bao gồm, thuốc chống viêm dạng men (Alpha Choay), thuốc giảm ho, thuốc giảm đau,…

Sau khi sử dụng thuốc khoảng 10 – 15 ngày, bệnh nhân sẽ được bác sĩ khám cổ họng và đánh giá mức độ đáp ứng. Nếu sử dụng đúng loại thuốc và liều lượng được chỉ định, hiện tượng viêm nhiễm ở amidan sẽ được kiểm soát trong thời gian ngắn.

2. Can thiệp phẫu thuật

Trên thực tế, viêm amidan mãn tính nói chung và viêm amidan thể xơ teo rất dễ tái phát. Sau một thời gian dùng thuốc, vi khuẩn trú ngụ trong amidan tiếp tục phát triển và gây viêm nhiễm amidan cùng với các cơ quan kế cận. Hơn nữa ở người trưởng thành, chức năng miễn dịch của amidan đã suy giảm nên vi khuẩn hoàn toàn có thể trú ngụ trong thời gian dài – ngay cả khi đã tích cực điều trị bằng kháng sinh và các loại thuốc làm giảm triệu chứng.

Trong trường hợp viêm amidan thể xơ teo gây hôi miệng kéo dài hoặc đã phát sinh biến chứng kế cận, biến chứng xa, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật để giải quyết triệt để ổ viêm nhiễm. Cắt amidan được xem là lựa chọn tối ưu đối với viêm amidan xơ teo vì lúc này, chức năng miễn dịch của amidan đã thuyên giảm hoàn toàn và gần như không có vai trò bảo vệ cơ thể như ở giai đoạn 4 – 14 tuổi.

Cắt amidan là phương pháp tương đối đơn giản. Sau khi phẫu thuật khoảng 4 – 6 giờ, bệnh nhân có thể trở về nhà nghỉ ngơi. Nếu chăm sóc và sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, vết mổ ở hai bên thành họng sẽ phục hồi hoàn toàn sau 14 – 20 ngày.

Phòng ngừa bệnh viêm amidan xơ teo

Viêm amidan xơ teo là bệnh hô hấp thường gặp ở người trưởng thành. Thực tế, bệnh lý này có mức độ không quá nghiêm trọng và có thể kiểm soát thông qua sử dụng thuốc, phẫu thuật. Tuy nhiên, các triệu chứng do viêm amidan thể xơ teo ảnh hưởng nhiều đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Vì vậy, chủ động phòng ngừa bệnh lý này là vấn đề cần được quan tâm.

Các biện pháp phòng ngừa bệnh viêm amidan xơ teo:

• Tích cực điều trị viêm amidan mãn tính ngay khi mới bùng phát. Tránh để vi khuẩn trú ngụ lâu ngày dẫn đến hình thành ổ mủ trong các hốc, khe kẽ và gây xơ hóa tổ chức amidan khẩu cái.
• Vệ sinh răng miệng bằng cách đánh răng 2 – 3 lần/ ngày và súc miệng với nước muối thường xuyên. Vào thời điểm chuyển mùa, không khí ẩm và mưa nhiều, nên sử dụng các dung dịch sát khuẩn để súc miệng nhằm hạn chế sự xâm nhập của virus và vi khuẩn.
• Đeo khẩu trang khi di chuyển ngoài trời hoặc khi làm việc trong môi trường ô nhiễm, có nhiều bụi vải, nấm mốc,…
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý 1 – 2 lần/ tuần để hạn chế vi khuẩn xâm nhập vào amidan thông qua đường mũi.
• Tránh tiếp xúc với các yếu tố dị ứng và kích ứng như khói thuốc lá, nấm mốc, hóa chất, bụi bẩn, lông thú nuôi,…
• Nâng cao sức khỏe bằng chế độ ăn lành mạnh, sinh hoạt khoa học và tập thể dục thường xuyên. Thực tế cho thấy, hệ miễn dịch tốt có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm đường hô hấp hiệu quả.
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết chuyển lạnh.
• Hạn chế tiếp xúc với người mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp.
• Không tự ý sử dụng kháng sinh nếu chưa có sự cho phép của bác sĩ. Tình trạng dùng kháng sinh tùy tiện khiến quá trình điều trị bị gián đoạn và vi khuẩn có nguy cơ kháng thuốc cao. Theo thời gian, vi khuẩn tiếp tục phát triển và gây xơ hóa tổ chức amidan khẩu cái.

Viêm amidan xơ teo là một trong những thể viêm amidan mãn tính thường gặp. Dù không quá nguy hiểm nhưng bệnh này gây ra nhiều tác động đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. vì vậy ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường, bệnh nhân nên thăm khám để được chẩn đoán và tư vấn hướng điều trị phù hợp.