Suy thận ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Suy thận không chỉ là căn bệnh phổ biến ở người lớn mà thực tế nó còn có thể xảy ra ở trẻ em, thậm chí là trẻ sơ sinh. Suy thận ở trẻ em là bệnh lý rất đáng lo ngại, nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của trẻ, trẻ chậm lớn, thậm chí dẫn đến tử vong. 

Suy thận ở trẻ em là gì?

Suy thận ở trẻ em là hội chứng ssuy giảm chức năng thận ở trẻ. Khi chức năng hoạt động bị suy giảm sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động khác như quá trình đào thải độc tố, tái tạo máu, tổng hợp vitamin D cùng nhiều dưỡng chất khác cho cơ thể.

Lúc này, thận không thể thực hiện tốt vai trò thải độc, lọc máu khiến các chất độc hại như creatinin, ure, natri, kali… tích tụ trong cơ thể trong thời gian dài và hậu quả là dẫn đến nhiều căn bệnh nguy hiểm khác.

Theo thông tin từ các chuyên gia thì suy thận ở trẻ em được chia làm 2 dạng gồm: suy thận cấp tính và suy thận mạn tính. Trong đó:

• Suy thận cấp tính có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, kể cả trẻ sơ sinh cũng có thể mắc bệnh. Nguyên nhân chủ yếu là do dị tật bẩm sinh.
• Suy thận mạn tính thường xuất hiện ở trẻ trong độ tuổi từ 8 – 10 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh là do hội chứng thận hư kháng thuốc, viêm cầu thận cấp, bệnh cầu thận hoặc viêm thận lupus mà không được điều trị kịp thời.

Theo một thống kê gần đây tại bệnh viện Nhi Đồng 1 – TPHCM cho thấy số lượng trẻ em mắc bệnh suy thận ngày càng tăng cao. Trung bình mỗi năm có đến 1.400 trẻ phải nhập viện điều trị vì suy thận và hơn 10.000 trẻ thường xuyên tái khám để chẩn đoán và theo dõi bệnh. Thậm chí trong số đó có rất nhiều trường hợp trẻ mắc bệnh suy thận giai đoạn cuối và phải điều trị chạy thận hoặc ghép thận ở độ tuổi khá nhỏ.

Nguyên nhân gây bệnh suy thận ở trẻ em

Theo các nghiên cứu khoa học về căn bệnh suy thận ở trẻ em, có rất nhiều nguyên nhân gây ra như:

Do di truyền

Theo kết quả từ một thống kê cho thấy trong 100% trẻ bị suy thận thì số trẻ bị suy thận do di truyền, bẩm sinh chiếm đến 40%. Trong thời kỳ mang thai, nguời mẹ chẳng may mắc phải một số bệnh lý nguy hiểm như hẹp van niệu đạo, tiểu rắt… nhưng không chữa trị đúng cách khiến cho thai nhi bị ảnh hưởng và dẫn đến dị tật bẩm sinh khi chào đời.

Ngoài yếu tố này thì việc thai nhi bị ảnh hưởng trực tiếp từ gen của bố mẹ, nhưng một trong hai người hoặc cả hai đều mắc bệnh thận thì nguy cơ đứa trẻ chào đời cũng sẽ mắc bệnh. Suy thận là bệnh lý tiềm ẩn khó có thể phát hiện được trong giai đoạn thai kỳ, bệnh tiến triển âm thầm từ khi trẻ còn ở trong bụng mẹ, đến khi trẻ chào đời thì mức độ suy thận đã ở giai đoạn cuối.

Do sức đề kháng yếu

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vốn có sức đề kháng chưa hoàn thiện, còn non yếu nên dễ mắc các bệnh lý gây hại cho sức khỏe. Có những bệnh dễ trị nhưng cũng có những bệnh mang tính chất phức tạp, khó trị và trong đó có bệnh suy thận. Suy thận ở trẻ em do sức đề kháng yếu thường xuất hiện ở những trẻ sinh non, mắc bệnh còi xương, suy dinh dưỡng, biếng ăn, chậm phát triển…

Do trẻ mắc bệnh lý nhiễm trùng nặng

Đối với những trẻ có tiền sử mắc các bệnh lý viêm nhiễm và ảnh hưởng nặng nề đến thận cũng như đường tiết niệu sẽ có nguy cơ cao gây biến chứng suy thận nếu bệnh không được điều trị đúng cách và dứt điểm.

Có thể kể đến một số bệnh lý như nhiễm ký sinh trùng, ngộ độc, trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu do tiểu rắt, sốt cao và gây ra sẹo ở thận. Ngoài ra, thận của trẻ cũng rất dễ bị ảnh hưởng bởi các loại thuốc kháng sinh, thuốc tân dược, hóa chất…

Trẻ bị chấn thương

Trong quá trình lớn lên của trẻ, nếu chẳng may trẻ gặp phải các chấn thương nặng, bắt buộc phải phẫu thuật ghép tạng hoặc mắc phải một số hội chứng bất thường sau khi mổ như gây huyết tán, nồng độ ure trong máu cao…

Đây chính là những điều kiện thuận lợi khiến hóa chất, đặc biệt là sử dụng loại thuốc ức chế miễn dịch corticoid liều cao trong thời gian dài khiến chúng nhanh chóng hòa vào máu, thận không thể lọc hết và về lâu dài sẽ gây ra suy thận là điều khó tránh khỏi.

Ngoài ra, còn rất nhiều các nguyên nhân khác gây ra bệnh suy thận một cách âm thầm khó phát hiện như:

• Do chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống của trẻ không khoa học, trẻ thường xuyên tiêu thụ thức chế biến đậm gia vị, đặc biệt nhiều muối, uống nhiều nước ngọt có gas, tiêu thụ nhiều đạm động vật, ăn quá nhiều bữa trong ngày dẫn đến quá no… Tất cả những thói quen ăn uống này của trẻ đều vô tình gây hại cho hoạt động của thận, về lâu dài sẽ khiến thận bị suy giảm chức năng.
• Do trẻ bị giảm thể tích tuần hoàn cơ thể: Đối với những trẻ có hệ miễn dịch kém sẽ rất dễ bị bệnh tiêu chảy cấp, gây mất nước và rối loạn tiểu tiện. Nếu không được cải thiện kịp thời sẽ gây ra giảm thể tích tuần hoàn trong cơ thể trẻ, sự suy giảm đột ngột này sẽ gây ra suy thận cấp, thậm chí còn gây ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng của trẻ.
• Trẻ mắc một số bệnh lý về thận: Trường hợp trẻ có tiền sử mắc phải các bệnh lý như viêm cầu thận, viêm đường tiết niệu… mà không được điều trị kịp thời cũng chính là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh suy thận ở trẻ em.
• Trẻ mắc các bệnh lý về tim mạch và huyết áp: Những trẻ mắc các bệnh lý huyết áp và tim mạch hầu như là do bẩm sinh, bắt buộc trẻ phải sử dụng thuốc để điều trị. Và tác dụng phụ của những loại thuốc này có thể làm ảnh hưởng đến khả năng lọc và đảo thải chất cặn bã của thận. Lâu dần khiến thận giảm chức năng mà vẫn sử dụng thuốc sẽ gây ra suy thận cấp.

Dấu hiệu nhận biết bệnh suy thận cấp ở trẻ em

Khi trẻ bị suy thận, thận yếu sẽ biểu hiện ra bên ngoài thông qua các dấu hiện điển hình sau đây:

• Cơ thể bị phù nề: Phù nề là biểu hiện đầu tiên của bất cứ ai khi mắc bệnh suy thận, kể cả trẻ em. Tình trạng phù nề xảy ra khá rõ ràng và nghiêm trọng, đầu tiên các vết sưng phù sẽ xuất hiện ở mắt, sau đó lan ra khắp vùng mặt, tiếp đến là lan sang chân, tay, bụng, lưng… Đặc điểm của các vết phù nề này đó là khá giống với vết sưng do côn trùng cắn và căng cứng.
• Gây rối loạn tiểu tiện: Đây cùng là biểu hiện xảy ra đồng thời với triệu chứng phù nề. Trẻ thường tiểu rất ít, thường tiểu nhiều vào ban đêm, khi đi tiểu có cảm giác rát, buốt, nước tiểu có màu đục, sậm dần qua từng ngày, nước tiểu có mùi lạ…

• Trẻ bỏ ăn, tiêu hóa kém: Suy giảm chức năng thận là nguyên nhân hàng đầu gây ra sự suy yếu của những cơ quan nội tạng khác trong cơ thể trẻ, trong đó có hệ tiêu hóa. Trẻ bắt đầu có dấu hiệu chán ăn, bỏ ăn, ăn vào nôn ra, tiêu hóa kém, khó hấp thu dưỡng chất…
• Một số triệu chứng khác: Ngoài những biểu hiện rõ rệt trên thì khi trẻ bị suy thận cũng gây ra hàng loạt các triệu chứng khác như cả người mệt mỏi, mất sức dù không hoạt động nhiều, bủn rủn tay chân, ngủ mơ, đau đầu, sụt cân nhanh chóng, người xanh xao…

Đây là những biểu hiện điển hình của bệnh suy thận ở trẻ em. Hầu hết các triệu chứng đều đi cùng nhau trong cùng thời điểm phát bệnh khiến bố mẹ dễ nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường khác ở trẻ. Khi xuất hiện các triệu chứng trên tốt nhất nên đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời đúng bệnh.

Suy thận ở trẻ em có nguy hiểm không?

Theo đánh giá của các chuyên gia, bệnh suy thận ở trẻ em là một trong những bệnh lý nguy hiểm nhất, phức tạp và khó chữa khỏi dứt điểm. Bệnh kéo dài khiến sức khỏe của trẻ ngày càng suy kiệt, trẻ chậm lớn, còi cọc hơn bạn bè đồng trang lứa và thậm chí gây nguy hiểm đến tính mạng.

Suy thận ở trẻ em cũng tương tự như người lớn, bệnh được chia làm 2 dạng là suy thận cấp tính và suy thận mạn tính. Đối với từng giai đoạn bệnh sẽ có những triệu chứng nặng, nhẹ gây ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe của trẻ.

Bệnh suy thận ở trẻ em có chữa được không?

Đối với suy thận cấp tính có thể điều trị khỏi hoàn toàn hoặc phục hồi một phần nếu phát hiện bệnh sớm và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, cũng cần phải theo dõi các triệu chứng bệnh ở trẻ sát sao để kịp thời phát hiện các biến chứng để lại sau bệnh như cao huyết áp…

Còn đối với suy thận mạn tính giai đoạn cuối, chức năng thận bị ảnh hưởng nặng nề, quá trình điều trị tích cực không đạt hiệu quả cao, chủ yếu chỉ làm giảm sự phát triển của bệnh và ngăn ngừa biến chứng chứ không thể điều trị dứt điểm cũng như hồi phục hoàn toàn. Điển hình là nhiều trẻ phải thực hiện ghép thận hay lọc máu liên tục mới có thể duy trì sự sống.

Biến chứng của bệnh suy thận ở trẻ em

Suy thận gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thận, đồng thời còn gây ra hàng loạt các biến chứng nguy hiểm khác nếu không điều trị kịp thời.

• Tay chân sưng phù do cơ thể trẻ giữ nước một thời gian dài.
• Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch như suy tim, viêm màng tim, phù phổi… gây nguy
• Chức năng thận suy giảm, dẫn đến khả năng lọc máu kém gây ra thiếu máu, hàm lượng kali trong máu quá cao có thể dẫn đến đột quỵ, thậm chí tử vong.
• Xương trẻ yếu, dễ bị gãy xương khi bị tác động.
• Trẻ em bị suy thận khiến trẻ chậm phát triển, ảnh hưởng đến khả năng học tập, tập trung của trẻ do biến chứng sang hệ thần kinh.
• Làm suy giảm hệ miễn dịch dễ gây ra nhiều bệnh lý khác.
• Tăng nguy cơ trẻ bị tử vong do các biến chứng của suy thận.

Có thể thấy, suy thận ở trẻ em là một bệnh lý rất nguy hiểm, tuy nhiên nếu bố mẹ phát hiện và cho trẻ thăm khám, điều trị kịp thời, áp dụng các cách đặc trị tốt sẽ giúp cải thiện triệu chứng bệnh, ngăn ngừa các biến chứng ngoài ý muốn.

Cách điều trị bệnh suy thận ở trẻ em hiệu quả và an toàn

Việc điều trị bệnh suy thận ở trẻ cần được thực hiện càng sớm càng tốt ngay khi phát hiện những triệu chứng bệnh đầu tiên. Càng chậm trễ bệnh sẽ càng nguy hiểm đến sự phát triển và tính mạng của trẻ. Đầu tiên, trẻ sẽ được tiến hành thăm khám, đo chiều cao, cân nặng, huyết áp.

Sau đó sẽ thực hiện một số xét nghiệm chuyên sâu để chẩn đoán bệnh như:

• Kiểm tra chỉ số ure và creatinine trong máu.
• Kiểm tra nồng đồ protein, hồng cầu, bạch cầu và xem xét có sự xuất hiện của các tinh thể nào bất thường trong nước tiểu hay không.
• Xét nghiệm máu nhằm kiểm tra nồng độ hemoglobin, electrolyte…
• Ngoài ra, một số xét nghiệm khác cũng được chỉ định thực hiện nếu cần như chụp cộng hưởng từ, siêu âm để xác định có sỏi thận, khối u hay dị tật bẩm sinh hay không…

Từ các kết quả xét nghiệm này, bác sĩ sẽ chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Hiện nay, để điều trị suy thận ở trẻ em không còn gặp nhiều trở ngại như trước kia bằng nhiều phương pháp sau:

Chữa bệnh suy thận ở trẻ em bằng thuốc Tây

Hầu hết các trường hợp suy thận ở trẻ em đều được chỉ định sử dụng thuốc điều trị. Cách này vừa giúp cải thiện các triệu chứng bệnh vừa để giúp bác sĩ đánh giá mức độ nặng nhẹ của bệnh, nếu không đáp ứng điều trị nội khoa sẽ chuyển sang các phương pháp điều trị chuyên sâu hơn.

Loại thuốc trị bệnh suy thận ở trẻ em phổ biến là prednisolone và prednisone. Đây là 2 loại thuốc giúp giảm hấp thu protein trong nước tiểu và chống tình trạng phù nề. Bên cạnh đó, tùy vào từng trường hợp với những triệu chứng ta sao mà có thể sẽ sử dụng thêm thuốc lợi tiểu, thuốc giảm acid uric trong máu… hoặc yêu cầu trẻ nhập viện để truyền albumnin nếu bệnh đã diễn tiến đến giai đoạn nặng.

Ưu điểm của phương pháp sử dụng thuốc Tây y đó là cải thiện triệu chứng nhanh chóng, hiệu quả cao. Tuy nhiên, nhược điểm của nó là gây ra tác dụng phụ, hầu hết các nhóm thuốc vừa kể trên đều có thể gây ra tình trạng đau bụng, buồn nôn, nôn, trẻ nhanh đói, tăng huyết áp, đau đầu, dạ dày bị kích thích…

Vì vậy, để hạn chế tối đa tác dụng phụ của thuốc trong quá trình điều trị bệnh cho trẻ, bố mẹ cần tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn sử dụng thuốc của bác sĩ. Đảm bảo dùng thuốc đúng liều lượng, không tự ý ngưng thuốc hay lạm dụng thuốc quá liều, không tự ý mua thuốc ở ngoài để tránh làm bệnh nặng thêm.

Đối với người lớn, tác dụng phụ của thuốc có thể không đáng lo ngại nhưng đối với trẻ em thì đây lại là vấn đề rất lớn. Các cơ quan nội tạng của trẻ chưa hoàn thiện nên việc sử dụng bất kỳ một loại thuốc đặc trị có tác dụng mạnh nào sai cách cũng rất dễ bị ảnh hưởng, thậm chí gây ra nhiều biến chứng nguy hại đến tính mạng.

Áp dụng các bài thuốc Đông y

Các bài thuốc Đông y chữa bệnh suy thận ở trẻ em cũng là một trong những phương pháp được đánh giá khá cao về hiệu quả cũng như mức độ an toàn. Áp dụng cách này bố mẹ không cần phải lo lắng nhiều về tác dụng phụ của thuốc dù sử dụng điều trị trong thời gian dài.

Các bài thuốc Đông y sử dụng những loại thảo dược quý, chiết xuất từ thiên nhiên nên rất lành tính, an toàn, vừa có khả năng điều trị bệnh vừa giúp bồi bổ sức khỏe, tăng cường sức đề kháng cho trẻ.

Tuy nhiên, để đạt được những lợi ích này bố mẹ cần đưa trẻ đến những cơ sở, hiệu thuốc Đông y hoặc bệnh viện Y học cổ truyền để được thăm khám, chẩn đoán bệnh và kê đơn thuốc phù hợp với mức độ nặng nhẹ của bệnh cũng như phù hợp với độ tuổi của trẻ.

Áp dụng các mẹo dân gian chữa suy thận cho trẻ

Trong dân gian còn lưu lại rất nhiều mẹo giúp cải thiện chức năng thận bằng các loại thảo dược quen thuộc. Trong đó, có thể kể đến một số loại như: rau diếp cá, rau ngô, đậu đen, rau răm, kim tiền thảo… Sử dụng các loại nguyên liệu này sơ chế theo các cách như nấu nước uống, giã lấy nước cốt… cho con uống hằng ngày.

Ưu điểm của các mẹo dân gian là đem lại hiệu quả nhanh nhưng chỉ tạm thời và không quá tốn kém. Tuy nhiên, các mẹo này chỉ phù hợp với trường hợp trẻ bị suy thận thể nhẹ và còn tùy vào cơ địa của từng trẻ mà có phát huy hết công hiệu hay không. Vì vậy, bố mẹ cần hết sức cân nhắc, tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi cho trẻ sử dụng.

Lọc máu, ghép thận

Những biện pháp vừa kể trên đều đem lại hiệu quả đáng kể trong việc điều trị bệnh suy thận ở trẻ em nhưng chỉ ở mức độ tạm thời và dành cho những trường hợp bệnh vừa khởi phát triệu chứng, còn đối với bệnh suy thận ở giai đoạn cuối thì những biện pháp này hoàn toàn không có tác dụng. Thay vào đó, bắt buộc phải thực hiện ghép thận, lọc máu mới có thể duy trì được sự sống của trẻ.

• Phương pháp lọc máu: Lọc máu hay còn được gọi là chạy thận là một trong những cách phổ biến nhất hiện nay để điều trị bệnh suy thận. Cách này được thực hiện nhằm lọc đi các tạp chất, các chất cặn bã lẫn trong máu. Hiểu đơn giản hơn đó là sử dụng thiết bị nhân tạo để làm thay thế chức năng lọc máu của thận. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ đem lại hiệu quả không đến 50% so với chức năng thận khỏe mạnh. Bên cạnh đó, nếu muốn duy trì sự sống trẻ phải tiến hành lọc máu suốt đời rất tốn kém.
• Phương pháp ghép thận: Với sự phát triển vượt bậc của y học ngày nay, thực hiện ghép thận là phương pháp được đánh giá cao vì sẽ thay thế hoàn toàn một quả thận mới và duy trì chức năng thận bình thường trong cơ thể. Sau khi ghép thận trẻ cần được nghỉ ngơi trong một thời gian dài và sử dụng thuốc liên tục để thận mới tương thích hoàn toàn với cơ thể. Tuy nhiên, không phải trường hợp suy thận nào cũng có cơ hội ghép thận vì để tìm ra thận tương thích là rất khó khăn và chi phí thực hiện cũng rất cao.

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị suy thận

Trong quá trình trẻ tiếp nhận điều trị suy thận, bố mẹ cũng cần chú ý chăm sóc trẻ kỹ lưỡng về chế độ ăn uống, sử dụng thuốc và sinh hoạt nghỉ ngơi khoa học theo sự hướng dẫn của bác sĩ. Chẳng hạn như:

• Về chế độ ăn uống:
  • Trẻ em bị suy thận nên ưu tiên ăn những món ăn được chế biến nhạt, nêm nếm ít gia vị và nấu chín mềm, không chứa nhiều dầu mỡ, chất béo. Bởi món ăn nhiều gia vị, đặc biệt là muối hay chế biến theo dạng kho mặn… chính là nguyên nhân gây ra áp lực cho thận và suy giảm chức năng hoạt động.
  • Cân đối các nhóm dưỡng chất trong từng thực đơn hằng ngày đảm bảo vẫn đầy đủ chất nhưng không ảnh hưởng đến thận. Nên thay thế toàn bộ những thực phẩm chứa protein động vật thành protein thực vật và cho trẻ ăn nhiều trái cây, rau xanh…
  • Cho trẻ uống nhiều nước mỗi ngày, từ 2 – 2.5 lít nước. Vì nước đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ sự đào thải độc tố và thanh lọc cơ thể của thận.

• Về sinh hoạt, vận động
  • Khuyến khích trẻ tập thể dục, vận động nhẹ nhàng để kích thích các cơ hoạt động, tăng cường sự dẻo dai, sức đề kháng cho cơ thể chống lại bệnh tật.
  • Cân đối thời gian nghỉ ngơi và học tập vui chơi của trẻ, tránh quá sức và tạo niềm vui, giảm căng thẳng mệt mỏi.

Ngoài ra, thường xuyên theo dõi sức khỏe của trẻ bằng cách tự kiểm tra nước tiểu tại nhà để kiểm tra nồng độ protein niệu. Đồng thời, cho trẻ thăm khám định kỳ, tuân thủ đúng phác đồ điều trị mà bác sĩ đưa ra, không tự ý mua thuốc bên ngoài cho trẻ sử dụng.

Bệnh suy thận ở trẻ em là một căn bệnh khá nguy hiểm, gây ra nhiều ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, thậm chí là tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, bố mẹ hãy luôn luôn chú ý đến chế độ ăn uống cùng sinh hoạt của con sao cho phù hợp nhất để phòng ngừa bệnh. Nếu phát hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào dù là nhỏ nhất hãy nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám và xử lý kịp thời.