Đau dạ dày khi mang thai: Nguyên nhân và cách chữa trị an toàn

Ăn uống, sinh hoạt không điều độ và ảnh hưởng của hormone thai kỳ là các nguyên nhân thường gặp gây đau dạ dày khi mang thai. Tình trạng này xảy ra chủ yếu vào 3 tháng đầu và 3 tháng cuối thai kỳ. Dù hiếm khi đe dọa đến sức khỏe nhưng đau dạ dày không được kiểm soát có thể tác động xấu đến sự phát triển của thai nhi và thể trạng của mẹ.

Đau dạ dày khi mang thai & Triệu chứng nhận biết

Mang thai là giai đoạn phụ nữ phải đối mặt với nhiều vấn đề về sức khỏe do sự thay đổi đột ngột của hormone và các cơ quan trong cơ thể. Trong đó, đau dạ dày là tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến hơn 60% mẹ bầu. Tình trạng này có thể bùng phát vào bất cứ thời điểm trong thai kỳ nhưng thường gặp nhiều ở 3 tháng đầu và 3 tháng cuối, ít gặp ở 3 tháng giữa.

Các triệu chứng đau dạ dày khi mang thai thường gặp:

• Cơn đau xuất hiện ở vùng thượng vị (vùng bụng trên rốn), sau đó có thể lan dần ra bên trái hoặc bên phải
• Đau dạ dày thường bùng phát sau khi ăn hoặc khi bụng đói
• Đi kèm với một số triệu chứng khác như ợ hơi, ợ nóng, buồn nôn, nôn mửa, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu,…
• Mẹ bầu bị đau dạ dày còn gặp phải tình trạng táo bón hoặc tiêu chảy do ảnh hưởng của hormone thai kỳ
• Đau dạ dày kéo dài làm phát sinh một số triệu chứng khác như suy nhược, uể oải, mệt mỏi, sụt cân hoặc không tăng cân

Các triệu chứng đau dạ dày khi mang thai có mức độ khá đa dạng, tùy vào sức khỏe và lối sống của từng thai phụ. Một số thai phụ chỉ gặp phải triệu chứng nhẹ, đau thoáng qua và thuyên giảm nhanh. Ngược lại, mẹ bầu cũng có thể bị đau dạ dày thường xuyên, đau nhiều gây mệt mỏi và ăn uống kém.

Nguyên nhân gây đau dạ dày khi mang thai

Thông thường, đau dạ dày là hệ quả do thói quen sinh hoạt, ăn uống thiếu khoa học, ảnh hưởng của một số loại thuốc, stress,… Tuy nhiên ở phụ nữ mang thai, tình trạng này cũng có thể xảy ra do những nguyên nhân đặc biệt hơn.

Dưới đây là một số nguyên nhân có thể gây đau dạ dày khi mang thai:

1. Do sự giãn nở của tử cung

Vào tháng thứ 4 trở đi, thai nhi bắt đầu phát triển nhanh về thể chất và trí não. Do đó, tử cung của người mẹ có xu hướng giãn nở để tạo không gian rộng cho thai nhi phát triển. Tuy nhiên, sự giãn nở của tử cung vô tình chèn ép lên các cơ quan xung quanh như dạ dày, đường ruột và bàng quang. Có thể thấy trong thời gian mang thai, mẹ bầu thường gặp phải các vấn đề như đau dạ dày, khó tiêu, chướng bụng, táo bón và tiểu nhiều lần.

Nếu xảy ra do nguyên nhân này, đau dạ dày chủ yếu khởi phát từ tháng thứ 7 trở đi. Vì lúc này mức độ chèn ép của thai nhi đối với dạ dày tăng lên đáng kể. Ngoài đau dạ dày, mẹ bầu còn có thể gặp phải một số vấn đề khác như trào ngược, ợ hơi, ợ chua, nóng rát thượng vị,…

2. Do ốm nghén – Nguyên nhân gây đau dạ dày khi mang thai 3 tháng đầu

Ốm nghén được xem là nguyên nhân chủ yếu gây đau dạ dày khi mang thai trong 3 tháng đầu. Ốm nghén đặc trưng bởi triệu chứng buồn nôn, nôn mửa, chán ăn,… xuất hiện từ tuần thứ 4 – 16 của thai kỳ. Thống kê cho thấy, có khoảng 70% thai phụ gặp phải tình trạng này.

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng này vẫn chưa được xác định. Một số giả thuyết cho rằng, ốm nghén là hệ quả do tăng hormone progesterone đột ngột. Tình trạng buồn nôn, nôn mửa do ốm nghén kéo dài khiến dạ dày bị kích thích quá mức. Kết quả là co bóp quá mức và gây xuất hiện cơn đau ở vùng thượng vị.

3. Tâm lý căng thẳng, lo âu quá mức

Khi mang thai, cơ thể mẹ bầu sẽ nhạy cảm hơn với các yếu tố bên ngoài và dễ rơi vào trạng thái lo âu, căng thẳng – đặc biệt là với những người lần đầu tiên làm mẹ. Không chỉ tác động đến tâm lý, stress còn là nguyên nhân gây đau dạ dày mà nhiều thai phụ không chú ý đến.

Hoạt động co bóp, bài tiết axit của dạ dày bị chi phối bởi hệ thống thần kinh ruột (dây thần kinh phế vị). Khi căng thẳng quá mức, hệ thống thần kinh có thể bị rối loạn dẫn đến dạ dày co bóp bất thường hoặc tăng tiết axit quá mức. Axit dư thừa dần phá vỡ chất nhầy bảo vệ dạ dày và ăn mòn vào niêm mạc. Kết quả là gây đau dạ dày, đầy hơi, chướng bụng, buồn nôn, nôn mửa,…

4. Do thói quen ăn uống

Ảnh hưởng của hormone thai kỳ khiến mẹ bầu có xu hướng yêu thích các món ăn vặt như snack, mận, xoài, cóc, ổi, đồ ăn nhanh, socola,… Tuy nhiên, hầu hết các món ăn này đều tác động tiêu cực đến cơ quan tiêu hóa và kích thích đau dạ dày bùng phát.

Ngoài ra, thói quen ăn uống, tẩm bổ quá mức cũng có thể là nguyên nhân gây đau dạ dày khi mang thai. Ăn quá nhiều thực phẩm giàu dinh dưỡng làm tăng áp lực lên dạ dày, đường ruột và khiến cơ thể tăng cân nhanh. Tất cả các yếu tố này đều góp phần gây rối loạn chức năng co bóp, bài tiết dịch vị và dẫn đến đau dạ dày.

5. Các nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân kể trên, đau dạ dày khi mang thai cũng có thể xảy ra do các nguyên nhân ít gặp hơn như:

• Nhiễm vi khuẩn Hp: Vi khuẩn Hp (Helicobacter pylori) là tác nhân hàng đầu gây viêm loét dạ dày. Loại vi khuẩn này có khả năng lây nhiễm thông qua hoạt động hôn môi, ăn uống chung, sử dụng chung vật dụng cá nhân,… Tuy nhiên, vi khuẩn Hp cũng có thể không gây bệnh trong suốt một thời gian dài sau khi nhiễm. Chỉ khi có các yếu tố thuận lợi (ăn uống không khoa học, stress kéo dài, mang thai,…), vi khuẩn mới bắt đầu phát triển, gây tổn thương niêm mạc, dẫn đến đau dạ dày, buồn nôn,…
• Thức khuya: Thức khuya là một trong những nguyên nhân gây đau dạ dày khi mang thai. Như đã biết, ban đêm là thời điểm các cơ quan trong cơ thể nghỉ ngơi, thải độc và tái tạo tế bào hư tổn. Do đó nếu thức khuya, hệ thần kinh ruột có thể bị rối loạn, dẫn đến đau dạ dày, táo bón và tiêu hóa kém. Thói quen thức khuya ở mẹ bầu không chỉ gây đau dạ dày mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và sự phát triển của bé.
• Hút thuốc lá: Khói thuốc lá không chỉ xâm nhập vào phế nang của phổi mà còn đi vào dạ dày và ống tiêu hóa. Các thành phần hóa học có trong khói thuốc gây ức chế sản xuất prostaglandin và làm giảm lưu lượng máu tuần hoàn đến niêm mạc dạ dày. Kết quả là khiến chất nhầy trong lòng dạ dày bị phá hủy, tạo điều kiện cho dịch vị ăn mòn và gây tổn thương niêm mạc. Vì vậy, mẹ bầu có thói quen hút thuốc lá hoặc hít khói thuốc thụ động đều có nguy cơ cao bị đau dạ dày.
• Dị ứng thức ăn: Khi sử dụng các loại thức ăn gây dị ứng, hệ miễn dịch sẽ giải phóng histamine vào da và niêm mạc hô hấp, đường tiêu hóa. Histamine gây co thắt dạ dày và đường ruột quá mức dẫn đến đau dạ dày, đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn,… Do đó, mẹ bầu cũng có thể bị đau dạ dày do sử dụng thức phẩm gây dị ứng (thường gặp nhất là hải sản, đậu nành, đậu phộng và mè).
• Biểu hiện của các bệnh lý ở dạ dày: Đau dạ dày là triệu chứng của nhiều bệnh lý như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày tá tràng, hội chứng Zollinger-Ellison,… Trong trường hợp này, đau dạ dày thường đi kèm với các triệu chứng khác như buồn nôn, ợ hơi, ợ nóng, đầy bụng,… Các triệu chứng thường bùng phát với mức độ nặng và tần suất thường xuyên hơn so với đau dạ dày do các nguyên nhân thông thường.

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra đau dạ dày khi mang thai. Trong trường hợp nghi ngờ tình trạng này cảnh báo các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, mẹ bầu nên chủ động thăm khám để được xử lý kịp thời, tránh tác động tiêu cực đến sức khỏe của bản thân và thai nhi.

Đau dạ dày khi mang thai có nguy hiểm không?

Đau dạ dày ở bà bầu là tình trạng khá phổ biến. Mặc dù có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhưng đa phần đều liên quan đến thói quen ăn uống, sinh hoạt và sự thay đổi hormone trong thời gian mang thai. Vì vậy, tình trạng này thường có mức độ nhẹ, ít khi đe dọa đến sức khỏe của mẹ và bé.

Tuy nhiên, đau dạ dày có thể gây ra cảm giác khó chịu, mệt mỏi, dẫn đến ăn uống kém. Về lâu dài, mẹ bầu có thể bị sụt cân, cơ thể suy nhược và ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của thai nhi. Ngoài ra, đau dạ dày thường xuyên còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, đời sống sinh hoạt và hiệu suất lao động.

Đối với những thai phụ bị đau dạ dày do các bệnh lý tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày, hội chứng Zollinger-Ellison, cần phải có phương pháp xử lý và kiểm soát sớm. Nếu chủ quan, bệnh có thể chuyển biến nặng và làm phát sinh các biến chứng nặng nề như tắc/ hẹp môn vị, xuất huyết dạ dày, thủng dạ dày,…

Mẹ bầu có nên dùng thuốc giảm đau dạ dày không?

Đau dạ dày có thể được kiểm soát bằng cách sử dụng thuốc. Tuy nhiên, đa phần các loại thuốc đều gây ra tác dụng phụ đối với phụ nữ mang thai và cho con bú. Do đó, mẹ bầu tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Trên thực tế, bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thuốc cho mẹ bầu trong trường hợp rủi ro thấp hơn lợi ích mang lại. Thuốc thường được dùng ở 3 tháng giữa và 3 tháng cuối, gần như chống chỉ định tuyệt đối ở 3 tháng đầu thai kỳ.

Việc sử dụng thuốc cho phụ nữ mang thai và các đối tượng đặc biệt luôn tiềm ẩn rủi ro, tác dụng ngoại ý và biến chứng. Để đảm bảo an toàn, mẹ bầu chỉ sử dụng thuốc khi cần thiết và phải tuân thủ tuyệt đối chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Cách xử lý đau dạ dày khi mang thai an toàn

Đa phần các trường hợp đau dạ dày khi mang thai đều liên quan đến ốm nghén, sự giãn nở của tử cung và ảnh hưởng từ lối sống thiếu khoa học. Vì vậy trước khi tìm kiếm phương pháp y tế, mẹ bầu có thể cải thiện và kiểm soát tình trạng này bằng một số biện pháp an toàn sau:

1. Xây dựng thói quen ăn uống khoa học

Chế độ dinh dưỡng là yếu tố tác động trực tiếp đến tình trạng đau dạ dày. Thay đổi các thói quen ăn uống thiếu khoa học có thể đẩy lùi triệu chứng và cải thiện chức năng tiêu hóa đáng kể. Bên cạnh đó, chế độ ăn hợp lý còn giúp mẹ bầu cải thiện sức khỏe và đảm bảo thai nhi phát triển ổn định, khỏe mạnh.

Chế độ ăn uống khoa học cho mẹ bầu bị đau dạ dày:

• Không dùng rượu bia, đồ uống chứa caffeine (trà đặc, cà phê), nước ngọt có gas và các loại thức uống đóng chai khác.
• Tránh sử dụng thực phẩm chứa nhiều axit như cóc, ổi, me, xoài, quýt, mận, đồ muối chua,…
• Thực phẩm chế biến sẵn có thể gây khó tiêu, đầy bụng và kích thích đau dạ dày bùng phát. Vì vậy, mẹ bầu cũng cần hạn chế giăm bông, xúc xích, đồ hộp, thịt xông khói,…
• Để tránh làm tăng áp lực lên cơ quan tiêu hóa, không nên ăn uống và tẩm bổ quá mức. Nên xây dựng thực đơn ăn uống tùy theo giai đoạn phát triển của thai nhi. Đồng thời chia nhỏ bữa ăn và ăn chậm nhai kỹ để tránh kích thích lên niêm mạc dạ dày.
• Ưu tiên chế biến món ăn dạng hấp, luộc, canh, súp,… Tránh món ăn dạng chiên, xào, muối chua và nướng. Ngoài ra, mẹ bầu nên hạn chế ăn mặn và ăn cay trong thời gian mang thai.
• Không nằm hoặc vận động ngay sau khi ăn. Nên nghỉ ngơi khoảng 30 phút sau bữa ăn để đảm bảo hoạt động tiêu hóa diễn ra thuận lợi.
• Bổ sung các loại thực phẩm tốt cho người bị đau dạ dày như rau xanh, trái cây, sữa chua, cá, trứng,… Đồng thời cần chú ý uống đủ 2 – 2.5 lít nước/ ngày.

2. Mẹo giảm đau dạ dày bằng thảo dược

Ngoài việc điều chỉnh chế độ ăn uống, mẹ bầu cũng có thể áp dụng cách chữa đau dạ dày tại nhà bằng một số thảo dược tự nhiên. Các mẹo chữa này tận dụng dược tính của thảo dược để làm dịu cơn đau, chống viêm và giảm bài tiết axit quá mức.

Dưới đây là một số mẹo dùng thảo dược trị đau dạ dày an toàn cho mẹ bầu:

• Trà nghệ: Nghệ là loại gia vị quen thuộc có nguồn gốc từ Ấn Độ. Không chỉ được dùng để chế biến món ăn, nghệ còn chứa curcumin – chất chống oxy hóa mạnh và đặc tính sinh học cao. Curcumin có tác dụng giảm viêm, phục hồi ổ viêm loét ở dạ dày và ngăn chặn sự phát triển quá mức của hại khuẩn.
• Nước mật ong ấm: Uống nước mật ong ấm giúp trung hòa dịch vụ dư thừa và giảm cảm giác đau dạ dày nhanh chóng. Ngoài ra, defensin – 1 trong mật ong còn có khả năng tiêu diệt vi khuẩn, nấm và virus. Hơn nữa, mật ong còn còn có hương vị thơm ngon và cung cấp cho cơ thể một lượng lớn chất dinh dưỡng cần thiết.
• Trà gừng: Trong trường hợp đau dạ dày và buồn nôn, nôn mửa, mẹ bầu có thể uống trà gừng ấm để cải thiện. Tinh dầu từ củ gừng giúp giảm nhanh cảm giác buồn nôn, đồng thời làm dịu niêm mạc và cải thiện tình trạng đau dạ dày rõ rệt. Tuy nhiên, gừng có tính nóng nên mẹ bầu cần hạn chế uống quá nhiều. Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 1 – 2 tách nhỏ (khoảng 300ml).

Có khá nhiều loại thảo dược có thể giảm đau dạ dày và hỗ trợ phục hồi niêm mạc bị viêm, loét. Tuy nhiên, mẹ bầu nên thận trọng khi sử dụng các thảo dược này. Bởi một số thảo dược có thể khiến tử cung co bóp, tác động không nhỏ đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.

3. Tăng cường vận động

Trong 3 tháng đầu thai kỳ, mẹ bầu nên hạn chế vận động vì lúc này bào thai chưa bám chặt vào tử cung. Tuy nhiên, kể từ tháng 4 trở đi, mẹ bầu nên vận động vừa phải để tránh tăng cân quá nhanh và cải thiện sự dẻo dai của xương khớp. Ngoài ra, tăng cường vận động còn giúp ngăn ngừa các vấn đề tiêu hóa gặp phải trong thai kỳ như đau dạ dày, táo bón, đầy hơi, ăn uống kém,…

Vì vậy bên cạnh điều chỉnh chế độ ăn, thai phụ nên dành 15 – 30 phút mỗi ngày tập thể dục. Nên lựa chọn các bộ môn có cường độ nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội,… để cải thiện sức khỏe và giảm tần suất đau dạ dày. Bên cạnh đó, thói quen vận động thường xuyên còn giúp quá trình sinh nở diễn ra thuận lợi và cơ thể phục hồi nhanh hơn sau khi sinh.

4. Điều chỉnh thói quen sinh hoạt

Đau dạ dày không chỉ chịu tác động từ chế độ dinh dưỡng mà còn bị chi phối bởi thói quen sinh hoạt. Để kiểm soát tình trạng triệt để, mẹ bầu nên kết hợp ăn uống hợp lý với thiết lập giờ giấc sinh hoạt khoa học.

• Hạn chế căng thẳng và lo âu quá mức. Để giải tỏa stress, nên giảm thời gian làm việc, trò chuyện cùng với bạn bè và người thân. Nếu vấn đề có xu hướng nghiêm trọng hơn theo thời gian, nên cân nhắc trị liệu tâm lý.
• Tuyệt đối không hút thuốc lá và hít khói thuốc thụ động. Ngoài ảnh hưởng đến chức năng của dạ dày, hút thuốc lá còn tăng nguy cơ dị tật thai nhi và các biến chứng thai kỳ như sinh non, sảy thai, thai chết lưu,…
• Nên ngủ đúng giờ và đủ giấc để phục hồi chức năng dạ dày cùng với các cơ quan tiêu hóa khác. Hạn chế tối đa tình trạng thức khuya và ngủ ít hơn 6 giờ/ ngày.

5. Tìm gặp bác sĩ khi cần thiết

Đau dạ dày khi mang thai là tình trạng khá phổ biến và có thể thuyên giảm bằng cách điều chỉnh lối sống. Thực tế, rất ít mẹ bầu phải can thiệp y tế trong trường hợp này. Tuy nhiên, thai phụ nên chủ động tìm gặp bác sĩ nếu đau dạ dày có mức độ nặng, kéo dài và không thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp tại nhà.

Sau khi khám lâm sàng và yêu cầu thực hiện một số kỹ thuật cận lâm sàng, bác sĩ sẽ đưa ra đánh giá và tư vấn hướng điều trị phù hợp. Ở phụ nữ mang thai, lựa chọn ưu tiên luôn là các phương pháp không dùng thuốc như tận dụng thảo dược tự nhiên, tập thể dục, điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt. Tuy nhiên nếu cần thiết, bác sĩ có thể cân nhắc về việc sử dụng một số loại thuốc ít rủi ro.

Đau dạ dày là tình trạng khá phổ biến khi mang thai. Dù ít khi đe dọa đến sức khỏe nhưng tình trạng này ảnh hưởng không nhỏ đến thể trạng của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Do đó, mẹ bầu nên điều chỉnh lại lối sống và áp dụng một số mẹo tự nhiên để cải thiện. Nếu không nhận thấy hiệu quả, cần chủ động đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.