Bị đau dạ dày vào sáng sớm: Nguyên nhân và những điều cần lưu ý

Nguyên nhân phổ biến nhất gây đau dạ dày vào sáng sớm là do thói quen ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh. Tuy nhiên, tình trạng này còn có thể là biểu hiện của một số bệnh lý ở đường tiêu hóa hoặc do căng thẳng thần kinh quá mức. Nếu không xử lý sớm, đau dạ dày có thể tiến triển theo chiều hướng xấu cả về tần suất và mức độ. 

Nhận biết đau dạ dày vào sáng sớm

Đau dạ dày (đau bao tử) là tình trạng cơn đau xảy ra ở vùng bụng trên rốn và dưới xương ức (vùng thượng vị). Tình trạng này thường đi kèm với một số biểu hiện khác như ợ hơi, ợ nóng, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu, buồn nôn và nôn mửa. Đau dạ dày gặp nhiều ở người trưởng thành – đặc biệt là người ăn uống thất thường và sinh hoạt không điều độ.

Trong một số trường hợp, đau dạ dày không chỉ bùng phát sau khi ăn và khi bụng đói mà còn xuất hiện vào sáng sớm. Sáng sớm bị đau dạ dày có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau như thói quen sinh hoạt, ăn uống hoặc cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh tiêu hóa thường gặp.

Dấu hiệu nhận biết đau dạ dày vào sáng sớm:

• Cơn đau xuất hiện ở giữa vùng bụng trên rốn và dưới xương ức
• Cơn đau có mức độ âm ỉ hoặc bùng phát đột ngột, đau quặn từng cơn. Một số trường hợp đau nhiều cơn đau có xu hướng lan ra bên trái, bên phải và lan ra sau lưng
• Đau dạ dày vào sáng sớm thường đi kèm với cảm giác cồn cào, nóng rát ở thượng vị
• Đôi khi hiện tượng buồn nôn, nôn mửa nhưng chủ yếu là nôn khan
• Một số trường hợp còn có thể bị ợ hơi, ợ chua, đầy hơi, chướng bụng,…

Mức độ đau dạ dày vào sáng sớm phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Do đó ở một số ít trường hợp, triệu chứng có thể có mức độ nặng hơn và đi kèm các biểu hiện bất thường khác như tiêu chảy, táo bón, đau bụng,…

Nguyên nhân gây đau dạ dày vào sáng sớm

Đau dạ dày vào sáng sớm có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả nguyên nhân thông thường và nguyên nhân bệnh lý. Dưới đây là một số nguyên nhân có thể gây đau dạ dày vào sáng sớm:

1. Do thói quen ăn tối

Nguyên nhân phổ biến nhất gây đau dạ dày vào sáng sớm là do nhịn ăn tối, ăn quá muộn, ăn tối quá ít hoặc quá no. Đối với trường hợp nhịn ăn tối hoặc ăn tối quá ít, dạ dày tăng tiết dịch vị quá mức dẫn đến phá hủy lớp chất nhầy và ăn mòn niêm mạc. Niêm mạc bị ăn mòn kích thích thành dạ dày co bóp quá mức và kết quả là bùng phát cơn đau, cảm giác nóng rát, buồn nôn, nôn mửa,… vào sáng sớm ngay sau khi thức dậy.

Ngược lại ăn tối quá no hoặc quá khuya làm tăng áp lực lên dạ dày và các cơ quan tiêu hóa. Buổi tối là thời điểm các cơ quan nghỉ ngơi, thanh lọc độc tố và tái tạo các tế bào hư tổn. Chính vì vậy, ăn tối quá muộn và ăn quá no có thể làm ứ trệ thức ăn ở dạ dày, tá tràng. Sau khi thức dậy, lượng thức ăn này sẽ kích thích dạ dày co bóp gây ra cảm giác buồn nôn và đau rát ở vùng thượng vị.

2. Do dị ứng/ ngộ độc thực phẩm

Đau dạ dày vào sáng sớm còn có thể bùng phát do dị ứng hoặc ngộ độc thực phẩm. Dị ứng thức ăn xảy ra khi hệ miễn dịch nhận định protein trong thực phẩm là “dị nguyên” và phản ứng tại bằng cách tăng kháng nguyên (IgE), đồng thời phóng thích histamine vào da và niêm mạc.

Dị ứng thức ăn có mức độ nhẹ thường khởi phát chậm với các biểu hiện điển hình như đau dạ dày, buồn nôn, nổi mề đay, đau bụng và tiêu chảy. Chính vì vậy, bạn có thể bị đau dạ dày vào sáng sớm nếu sử dụng các loại thực phẩm có nguy cơ dị ứng cao như hải sản, đậu nành, đậu phộng, mè,… vào buổi tối.

Ngoài ra, ngộ độc thực phẩm cũng có thể kích thích niêm mạc dạ dày và đường ruột dẫn đến bùng phát cơn đau kèm theo một số triệu chứng khác. Tình trạng này xảy ra khi sử dụng thực phẩm bẩn hoặc bị ôi thiu chứa virus, vi khuẩn, nấm mốc hoặc độc tố. Trong trường hợp ngộ độc nặng (nôn mửa, đau bụng dữ dội, nôn ra máu,…), bạn nên đến ngay bệnh viện để được thăm khám và xử lý.

3. Sử dụng rượu bia, thức ăn cay nóng vào buổi tối

Ngoài những nguyên nhân kể trên, đau bao tử vào sáng sớm còn có thể xảy ra do sử dụng thức ăn cay nóng và uống nhiều rượu bia vào buổi tối. Hầu hết các loại thực phẩm và thức uống này đều kích thích lên niêm mạc thực quản – dạ dày – tá tràng. Kết quả là khiến dạ dày co bóp và bài tiết dịch vị quá mức gây bùng phát cơn đau, nóng rát thượng vị, buồn nôn, ợ hơi, ợ chua.

Nếu thường xuyên duy trì thói quen này, niêm mạc đường tiêu hóa có thể bị tổn thương nặng và hình thành ổ viêm, loét. Ngoài ra, sử dụng nhiều rượu bia và đồ uống chứa cồn còn làm suy giảm cơ vòng thực quản dưới (LES) và gây ra bệnh trào ngược dạ dày thực quản.

4. Ảnh hưởng của hormone thai kỳ

Buồn nôn, nôn mửa và đau dạ dày là các triệu chứng thường gặp ở mẹ bầu – đặc biệt là vào sáng sớm. Vì vậy ở một số trường hợp, bị đau dạ dày vào buổi sáng có thể do ảnh hưởng của hormone thai kỳ (progesterone). Trong thời gian mang thai, hormone này gia tăng một cách đột ngột kích thích dạ dày tăng nhu động và sản xuất dịch vị quá mức.

Tuy nhiên, đa phần trường hợp đau dạ dày khi mang thai chỉ ảnh hưởng nhiều trong 3 tháng đầu thai kỳ. Từ tháng thứ 4 trở đi, lượng hormone progesterone sẽ giảm dần và tần suất – mức độ cơn đau cũng thuyên giảm đáng kể.

5. Căng thẳng quá mức

Căng thẳng quá mức là nguyên nhân gây đau dạ dày vào ban đêm và sáng sớm mà nhiều người bỏ qua. Stress làm rối loạn dẫn truyền của hệ thần kinh não – ruột, kết quả là khiến nhu động dạ dày và đường ruột bị rối loạn, dạ dày bài tiết axit nhiều hơn so với nhu cầu.

Bên cạnh đó, stress còn làm tăng hormone cortisol. Hormone này có thể gây viêm ở toàn bộ các mô trong cơ thể. Tác động của hormone cortisol cùng với rối loạn hệ thần kinh khiến dạ dày bị kích thích quá mức, dễ viêm loét và bùng phát cơn đau.

6. Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một dạng rối loạn cơ năng của đại tràng (ruột già). Ở người bị IBS, nhu động đại tràng có thể chậm hoặc nhanh bất thường khiến quá trình tiêu hóa bị gián đoạn, thức ăn ứ đọng ở ruột non và dạ dày. Các triệu chứng của IBS thường bùng phát vào sáng sớm, trong đó điển hình nhất là đau bụng giữa, đau bụng trên (đau dạ dày), táo bón hoặc tiêu chảy, bụng đầy trướng và trung tiện nhiều.

Nếu xảy ra do hội chứng ruột kích thích, tình trạng bị đau dạ dày vào buổi sáng thường có tính chất tái phát thường xuyên. Dù không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe nhưng các triệu chứng của IBS tác động không nhỏ đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, nếu nghi ngờ đau dạ dày xảy ra do nguyên nhân này, bạn nên đến bệnh viện để được thăm khám sớm.

7. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) xảy ra khi dịch vị và thức ăn trào ngược lên thực quản và dạ dày. Nguyên nhân gây ra tình trạng này thường do cơ vòng thực quản dưới (LES) suy yếu. Các triệu chứng của GERD thường bùng phát mạnh vào ban đêm và sáng sớm vì tư thế nằm tạo điều kiện thuận lợi cho hiện tượng trào ngược.

Nếu đau dạ dày vào sáng sớm xảy ra do GERD, tình trạng có thể đi kèm với một số triệu chứng khác như ợ nóng, ợ chua, nôn khan, buồn nôn, đầy hơi, khó chịu, cổ họng đau rát,… Ở những trường hợp bị trào ngược trong thời gian dài, hơi thở thường có mùi hôi, phát triển viêm họng mãn tính, viêm thanh quản và tăng nguy cơ mắc các bệnh lý răng miệng.

8. Viêm dạ dày/ loét dạ dày – tá tràng

Trong một số trường hợp, đau dạ dày vào sáng sớm còn là dấu hiệu cho thấy niêm mạc dạ dày và tá tràng (phần đầu ruột non) bị viêm, loét. Ổ viêm loét dễ bị kích thích khi dạ dày co bóp và bài tiết dịch vị quá mức. Vì vậy sau một đêm dài, dịch vị tích tụ trong dạ dày có thể kích thích lên niêm mạc gây bùng phát cơn đau.

Viêm loét dạ dày tá tràng còn gây buồn nôn, nôn mửa, đầy hơi, chướng bụng, ợ,… Các triệu chứng của bệnh lý này thường xảy ra sau khi ăn, khi bụng đói và nửa đêm hoặc sáng sớm.

9. Viêm túi mật

Viêm túi mật là tình trạng túi mật bị viêm do vi khuẩn, virus hoặc do sỏi làm tắc nghẽn túi mật. Trong đó có hơn 90% xảy ra do sỏi. Bệnh lý này điển hình bởi cơn đau ở vùng hạ sườn phải lan dần ra sau lưng và đôi khi gây đau thượng vị. Vì vậy, đau dạ dày vào sáng sớm cũng có thể là dấu hiệu của bệnh viêm túi mật.

Khác với các nguyên nhân kể trên, đau dạ dày do viêm túi mật thường kéo dài trong nhiều giờ. Ngoài ra, tình trạng này còn có thể đi kèm với một số triệu chứng như vàng mắt, vàng da, buồn nôn, nôn mửa, chán ăn, vã mồ hôi, rét run,…

10. Một số nguyên nhân khác

Ngoài ra, đau dạ dày vào sáng sớm còn có thể xảy ra do những nguyên nhân sau:

• Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Đau dạ dày vào sáng sớm thường xảy ra khi sử dụng kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và corticoid đường uống vào buổi tối. Các loại thuốc này đều có khả năng kích thích lên dạ dày và làm suy giảm chất nhầy bảo vệ niêm mạc. Nếu sử dụng với liều cao hoặc dùng trong thời gian dài, niêm mạc dạ dày – tá tràng có thể bị viêm, loét hoặc thậm chí là xuất huyết (chảy máu).
• Bệnh Corhn: Bệnh Corhn là tình trạng đường ruột bị viêm mãn tính. Đến nay nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng này vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, cơ chế bệnh sinh được cho là có liên quan đến yếu tố di truyền và rối loạn khả năng đáp ứng miễn dịch. Bệnh Corhn thường gây đau vùng bụng giữa, sau đó cơn đau có thể lan dần lên dạ dày và dễ gây nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa trên. Ngoài ra, bệnh còn đi kèm với một số biểu hiện như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, mệt mỏi, chán ăn,…

Trên thực tế có rất nhiều nguyên nhân gây đau dạ dày vào sáng sớm. Trong đó, nguyên nhân phổ biến nhất là do thói quen ăn uống và sinh hoạt không lành mạnh. Đối với nguyên nhân bệnh lý, gặp nhiều nhất là trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và viêm loét dạ dày tá tràng.

Bị đau dạ dày vào sáng sớm có nguy hiểm không?

Đau dạ dày vào sáng sớm là tình trạng khá phổ biến. Tình trạng này đa phần đều có mức độ nhẹ và dễ dàng thuyên giảm sau khi điều chỉnh thói quen. Tuy nhiên ở một số trường hợp, đau dạ dày và các triệu chứng đi kèm có thể bùng phát với tần suất thường xuyên và tăng dần mức độ theo thời gian.

Hầu hết các bệnh lý gây đau dạ dày vào sáng sớm đều không đe dọa đến tính mạng. Tuy nhiên, triệu chứng của các bệnh lý này ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Trong trường hợp chủ quan, không can thiệp điều trị kịp thời, dạ dày và các cơ quan tiêu hóa có thể bị tổn thương nặng.

Chính vì vậy, ngay khi nhận thấy dấu hiệu đau dạ dày vào sáng sớm, nên tiến hành các biện pháp xử lý trong thời gian sớm nhất. Nếu tình trạng tiếp diễn theo chiều hướng xấu, cần đến bệnh viện để được thăm khám và tư vấn điều trị. Tuyệt đối không được chủ quan trước các biểu hiện của cơ thể.

Cách xử lý đau dạ dày vào sáng sớm đơn giản

Đau dạ dày vào sáng sớm gây ra cảm giác khó chịu và mệt mỏi, ảnh hưởng đến cuộc sống, hiệu suất lao động và làm việc. Vì vậy khi cơn đau bùng phát, bạn nên áp dụng một số biện pháp khắc phục sau:

1. Áp dụng mẹo giảm đau tạm thời

Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến đau thượng vị là dạ dày bị kích thích do co bóp và bài tiết dịch vị quá mức. Để làm dịu cơn đau và các triệu chứng đi kèm, bạn có thể áp dụng một số mẹo đơn giản sau:

• Trà gừng mật ong: Uống trà gừng mật ong là cách chữa đau dạ dày tại nhà đơn giản nhưng mang lại hiệu quả nhanh chóng. Biện pháp này giúp trung hòa dịch vị dư thừa, đồng thời tinh chất trong gừng còn giảm cảm giác buồn nôn và nôn mửa. Khi dùng trà, nên nhấp từng ngụm nhỏ để tinh chất từ gừng và mật ong thẩm thấu sâu vào niêm mạc thực quản – dạ dày – tá tràng.
• Ăn cháo yến mạch/ bánh mì mềm: Để làm dịu cơn đau ở vùng thượng vị, bạn có thể ăn vài lát bánh mì mềm hoặc dùng cháo yến mạch nấu thịt bằm. Các món ăn này đều chứa nhiều tinh bột và chất xơ có khả năng hấp thu axit dư thừa, đồng thời làm dịu hiện tượng dạ dày co bóp quá mức. Tuy nhiên để tránh gia tăng mức độ đau dạ dày, nên dùng một lượng thức ăn vừa phải và cần ăn chậm nhai kỹ.
• Trà hoa cúc: Trong trường hợp đau dạ dày do căng thẳng, nên sử dụng trà hoa cúc để cải thiện. Hoạt chất apigenin trong thảo dược này đã được chứng minh có tác dụng giảm căng thẳng thần kinh và chống viêm hiệu quả. Bên cạnh đó, trà hoa cúc còn có khả năng trung hòa dịch vị, giảm kích thích lên niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng.

Ngoài những mẹo kể trên, bạn cũng có thể áp dụng một số cách giảm đau đơn giản khác như uống nước ấm, chườm ấm, nghỉ ngơi, thư giãn, massage bụng, ăn cháo lỏng,…

2. Thăm khám và điều trị y tế

Trong trường hợp đau dạ dày có mức độ nặng hoặc đi kèm với các triệu chứng bất thường, nên đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị. Sau khi khai thác triệu chứng lâm sàng, tiền sử cá nhân, gia đình và tìm hiểu về lịch sử dùng thuốc, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện thêm một số xét nghiệm cần thiết như nội soi đường tiêu hóa, test hơi thở, đo áp lực thực quản, chụp X-Quang cản quang,…

Tùy theo nguyên nhân cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc hoặc can thiệp một số phương pháp xâm lấn. Hầu hết, các bệnh lý gây đau dạ dày vào sáng sớm đều đáp ứng tốt với điều trị. Bên cạnh các phương pháp y tế, bạn nên tổ chức lại lối sống để hỗ trợ quá trình chữa trị và ngăn bệnh tái phát.

Phòng ngừa đau dạ dày vào sáng sớm

Đau dạ dày vào sáng sớm là tình trạng khá phổ biến và có nguy cơ tái phát cao. Chính vì vậy sau khi áp dụng các mẹo giảm đau tạm thời, bạn nên thực hiện một số phương pháp đơn giản để hạn chế tình trạng tái phát.

Các biện pháp giúp phòng ngừa đau dạ dày vào sáng sớm:

• Tránh sử dụng rượu bia, thức ăn chứa gia vị cay nóng và thực phẩm chứa nhiều axit vào buổi tối. Bên cạnh đó, nên hạn chế ăn tối quá no/ quá đói và tránh ăn tối sau 19:00.
• Không sử dụng thực phẩm ôi thiu và thực phẩm có khả năng dị ứng cao như mè, đậu phộng, hải sản,… vào buổi tối.
• Tránh dùng thực phẩm dễ gây đau dạ dày và đau bụng như nem, sashimi, tiết canh, gỏi, hải sản sống,…
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc – đặc biệt là thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và corticoid. Nếu phải sử dụng thuốc, nên trao đổi với bác sĩ về việc dùng kèm thêm thuốc bảo vệ niêm mạc để phòng ngừa hiện tượng viêm, loét và xuất huyết niêm mạc tiêu hóa.
• Ngủ sớm, tránh căng thẳng và lo âu quá mức.
• Tập thể dục thường xuyên có thể hạn chế đau dạ dày và một số triệu chứng đi kèm tái phát. Ngoài ra, hoạt động thể chất còn giúp điều hòa đoạt động tiêu hóa và kiểm soát cân nặng hiệu quả.

Bài viết đã tổng hợp một số nguyên nhân có thể gây đau dạ dày vào buổi sáng và cách xử lý, phòng ngừa đơn giản. Hy vọng qua bài viết, bạn đọc có thể hiểu rõ về tình trạng này và dễ dàng xử lý khi gặp phải. Để được tư vấn cụ thể hơn, nên tìm gặp và trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa.