Cách trị viêm da đầu tiết bã đơn giản, hiệu quả

Viêm da đầu tiết bã là tình trạng da đầu bị viêm mãn tính, bề mặt da đỏ, có vảy bong ẩm và nhờn dính. Bệnh lý này có tính chất dai dẳng, mãn tính và chưa thể điều trị dứt điểm. Để kiểm soát triệu chứng và giảm ảnh hưởng của bệnh đối với chất lượng cuộc sống, cần phối hợp đồng thời giữa phương pháp y tế và lối sống khoa học, lành mạnh. 

Viêm da tiết bã nhờn da đầu là gì?

Viêm da tiết bã nhờn (chàm da mỡ/ viêm da dầu) là một trong những thể lâm sàng thường gặp của bệnh chàm. Bệnh có thể xuất hiện ở cả trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người trưởng thành. Viêm da dầu đặc trưng bởi tình trạng da xuất hiện các mảng đỏ, da có vảy bong nhưng bề mặt ẩm dính và có nhiều bã nhờn.

Ngoài vai trò của “thể địa”, cơ chế gây bệnh viêm da đầu còn có sự tham gia của các loại nấm thường trú trên da như Candida và Malassezia. Các loại nấm này thường sống ở lớp thượng bì và phụ thuộc vào lipid (chất béo) trong bã nhờn. Do đó, viêm da dầu thường xuất hiện chủ yếu ở những vùng da có hoạt động sản xuất bã nhờn mạnh như mặt và da đầu. Viêm da tiết bã nhờn da đầu xảy ra chủ yếu ở trẻ dưới 12 tháng tuổi và người lớn từ 18 – 50 tuổi.

Tương tự như các thể chàm khác, chàm da mỡ có tính chất dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát. Tuy nhiên ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, triệu chứng của bệnh có thể tự thuyên giảm mà không cần điều trị. Ngược lại, bệnh lý này ở người trưởng thành thường dai dẳng và tái phát nhiều lần – kể cả khi tích cực điều trị y tế.

Viêm da đầu tiết bã nhờn gây ra không ít phiền toái trong cuộc sống, làm giảm thẩm mỹ da và ảnh hưởng đến ngoại hình – nhất là với thanh thiếu niên và người lớn. Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị dứt điểm bệnh lý này. Do đó để quản lý bệnh hoàn toàn, phải có sự kết hợp giữa điều trị y tế, xây dựng lối sống khoa học và hạn chế các yếu tố bùng phát bệnh.

Nhận biết viêm da đầu tiết bã nhờn ở từng độ tuổi

Viêm da tiết bã nhờn ở đầu ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ từ 0 – 3 tháng tuổi, thanh thiếu niên và người trưởng thành. Ở một số trường hợp, tổn thương ở vùng da đầu có thể đi kèm với một số vùng da khác như lông mày, cánh mũi, vùng da xung quanh mắt, nếp gấp ở nách,… Biểu hiện lâm sàng của viêm da dầu ở đầu có sự khác biệt rõ rệt ở từng độ tuổi.

1. Triệu chứng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Viêm da dầu ở đầu ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 12 tháng tuổi. Bệnh thường gặp ở bé trai nhiều hơn bé gái.

Triệu chứng nhận biết viêm da tiết bã nhờn da đầu ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

• Da đầu có dấu hiệu đỏ nhẹ, bề mặt da tiết nhiều bã nhờn và ẩm dính
• Da xuất hiện các mảng bám màu trắng, vàng, nâu hoặc nâu đen
• Các mảng bám bám chặt vào da đầu, chân tóc
• Viêm da tiết bã nhờn da đầu ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ gần như không gây ngứa hay khó chịu

Viêm da tiết bã da đầu ở trẻ nhỏ được dân gian gọi là “cứt trâu”. Đây là tình trạng tương đối phổ biến và có thể tự thuyên giảm sau vài tháng mà không cần điều trị.

2. Dấu hiệu viêm da đầu tiết bã ở người lớn

Viêm da tiết bã chủ yếu ảnh hưởng đến người từ 20 – 50 tuổi. Triệu chứng của bệnh xuất hiện nhiều ở những vùng da có hoạt động bài tiết bã nhờn mạnh như da đầu, vùng da xung quanh mũi, lông mày, nếp gấp dưới ngực,… So với trẻ nhỏ, tổn thương da ở người lớn có tính chất dai dẳng, mãn tính và rất dễ tái phát.

Các dấu hiệu nhận biết viêm da tiết bã da đầu ở người trưởng thành:

• Bề mặt da viêm đỏ, ranh giới khá rõ ràng với vùng da lành và bề mặt da ẩm dính do tiết nhiều bã nhờn
• Xuất hiện các vảy bong có màu trắng hoặc vàng nhạt, vảy bong có kích thước nhỏ và không bám chắc vào chân tóc như ở trẻ nhỏ. Do đó nếu không chú ý, viêm da dầu rất dễ bị nhầm lẫn với gàu và nấm tóc
• Nếu xảy ra ở viền tóc, tổn thương thường có màu đỏ đậm, nổi cộm và có ranh giới rõ ràng với những vùng da xung quanh. Một số trường hợp đóng vảy trắng dày trên da đầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngoại hình của bệnh nhân.
• Viêm da tiết bã da đầu ở người lớn gây nóng rát và ngứa nhẹ (có thể không gây ngứa)

Có thể thấy so với các thể chàm khác, viêm da tiết bã nhờn có mức độ ngứa ngáy nhẹ hơn. Ảnh hưởng duy nhất của bệnh lý này là tổn thương da đỏ, có vảy bong và ẩm dính dai dẳng, dễ tái phát.

Nguyên nhân gây viêm da tiết bã ở da đầu

Tương tự như các thể chàm khác, nguyên nhân chính xác gây ra viêm da tiết bã nhờn da đầu vẫn chưa được xác định cụ thể. Tuy nhiên, nhận thấy cơ chế bệnh sinh có vai trò quan trọng của “thể địa da dầu” dưới tác động của các yếu tố nội sinh và ngoại sinh.

Một số nguyên nhân có thể gây ra viêm da tiết bã nhờn ở da đầu:

• Thể địa da dầu: Thể địa da dầu là tình trạng rối loạn bài tiết bã nhờn có tính chất di truyền. Đây được xem là yếu tố quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của viêm da dầu. Bã nhờn bài tiết quá mức khiến nấm men dễ dàng phát triển và sản xuất ra các chất chuyển hóa. Các chất chuyển hóa từ nấm được xác định là yếu tố kích thích phản viêm và làm bong vảy da.
• Nấm Malassezia: Nấm Malassezia là loại nấm thường trú trên da có vai trò ổn định môi trường sinh lý. Tuy nhiên khi bã nhờn tăng sinh quá mức, nấm có thể phát triển mạnh và gây bùng phát các triệu chứng của viêm da tiết bã nhờn. Ngoài nấm Malassezia, một số trường hợp viêm da dầu còn có sự tham gia của nấm Candida.
• Dị ứng sản phẩm chăm sóc tóc: Da đầu là vùng da mỏng và khá nhạy cảm. Ở một số trường hợp, viêm da tiết bã nhờn có thể xảy ra do dị ứng với các sản phẩm chăm sóc tóc như thuốc nhuộm, keo xịt tóc, sản phẩm tạo kiểu,…
• Hệ miễn dịch suy giảm: Ở tất cả các thể chàm, hệ miễn dịch suy giảm được xem là điều kiện thuận lợi để bệnh tái phát hoặc bùng phát mạnh. Do đó, viêm da tiết bã nhờn ở đầu có thể bùng phát khi cơ thể suy nhược, stress, sau phẫu thuật, đang mang thai,… Các yếu tố này ảnh hưởng đến sức khỏe và hệ miễn dịch khiến viêm da dầu bùng phát mạnh và tiến triển dai dẳng.
• Một số yếu tố khác: Ngoài ra, nguy cơ bị viêm da dầu ở da đầu có thể tăng lên khi có một số yếu tố khác như chế độ dinh dưỡng không phù hợp, sinh sống trong môi trường ô nhiễm, tác dụng phụ của một số loại thuốc, rối loạn thần kinh, vệ sinh kém, mất ngủ kéo dài,… Bên cạnh đó, viêm da tiết bã nhờn ở đầu còn có mối liên hệ mật thiết với các bệnh lý ở da đầu như vảy nến, gàu và nấm da đầu.

Bệnh chàm da mỡ ở đầu có thể bùng phát do nhiều yếu tố tác động, bao gồm cả yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Tuy nhiên, yếu tố có vai trò quan trọng nhất trong cơ chế bệnh sinh là “thể địa da dầu”. Nếu không có yếu tố này, da hầu như không bùng phát triệu chứng khi tiếp xúc với các yếu tố kích ứng và dị ứng kể trên.

Viêm da tiết bã ở da đầu có nguy hiểm không?

Viêm da tiết bã ở da đầu là bệnh da liễu lành tính. Tuy nhiên, bệnh lý này có đặc tính dai dẳng, dễ tái phát và chưa thể điều trị dứt điểm. Do đó, tổn thương ở da đầu có xu hướng tái phát nhiều lần sau một thời gian điều trị bằng các phương pháp y tế.

So với các thể chàm khác, viêm da dầu có mức độ ngứa ngáy nhẹ hơn, một số trường hợp có thể không gây ngứa. Do đó, bệnh ít có nguy cơ viêm nhiễm như chàm thể tạng, chàm tiếp xúc,… Tuy nhiên, tổn thương da do bệnh lý này ảnh hưởng chủ yếu đến những vùng da dễ nhìn thấy bằng mắt thường như da dầu, cánh mũi, lông mày,… nên tác động không nhỏ đến tâm lý, ngoại hình và chất cuộc sống của bệnh nhân.

Dù là bệnh lành tính nhưng viêm da tiết bã nhờn ở da đầu vẫn có thể gây ra biến chứng và ảnh hưởng nặng nề nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách.

Một số ảnh hưởng thường gặp của bệnh viêm da đầu tiết bã nhờn:

• Rụng tóc: Viêm da dầu làm thay đổi môi trường sinh lý tự nhiên của da đầu. Nếu không kiểm soát, nấm men có thể phát triển mạnh, tấn công và phá hủy nang tóc dẫn đến rụng tóc từng mảng. Thực tế cho thấy, viêm da tiết bã nhờn không được điều trị có thể bùng phát mạnh khiến tóc suy yếu, khô xơ và dễ gãy rụng.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh da đầu khác: Viêm da tiết bã nhờn khiến da đầu bài tiết nhiều dầu hơn bình thường, đồng thời kích thích sự phát triển của các loại nấm men thường trú trên da. Vì vậy ở trường hợp tiến triển dai dẳng, bệnh nhân có thể gặp phải một số bệnh da liễu khác như nấm da, gàu,…
• Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Viêm da tiết bã nhờn ở da đầu có tính chất dai dẳng, dễ tái phát, ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình và tâm lý – nhất là với người trưởng thành. Dù không đe dọa đến sức khỏe nhưng tổn thương da do bệnh lý này có thể khiến bệnh nhân kém tự tin và e ngại khi giao tiếp, gặp gỡ.

Cách chữa bệnh viêm da dầu ở đầu

Viêm da tiết bã nhờn ở đầu là bệnh da liễu mãn tính và chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Hơn nữa, cơ chế bệnh sinh có vai trò quan trọng của “thể địa da dầu” – yếu tố có tính chất di truyền nên hoàn toàn không thể khắc phục. Tuy nhiên, bệnh nhân có thể kiểm soát triệu chứng và giảm ảnh hưởng của bệnh thông qua điều trị y tế, thay đổi lối sống và thực hiện các biện pháp hỗ trợ.

Dưới đây là một số phương pháp có thể áp dụng cho bệnh viêm da dầu ở đầu:

1. Sử dụng thuốc bôi, dầu gội

Dù có cơ chế phức tạp nhưng yếu tố trực tiếp gây ra triệu chứng lâm sàng của viêm da tiết bã nhờn là các chất chuyển hóa của nấm men. Do đó, điều trị bệnh chủ yếu là sử dụng thuốc hoặc dầu gội chứa thành phần kháng nấm, chống ngứa và chống viêm.

Các loại thuốc bôi, dầu gội được sử dụng để điều trị viêm da dầu ở đầu:

• Dầu gội/ kem bôi chứa corticoid: Corticoid là loại thuốc chính trong điều trị các thể lâm sàng của bệnh chàm. Đối với viêm da dầu ở đầu, bác sĩ có thể chỉ định thuốc dạng bôi hoặc dầu gội chứa hoạt chất này để giảm ngứa và chống viêm. Da đầu là vùng da mỏng, nhạy cảm nên chủ yếu được sử dụng Clobetason với nồng độ thấp – dẫn xuất corticoid có hoạt tính nhẹ hơn so với các corticoid tổng hợp khác.
• Dầu gội chứa Coal tar: Coal tar được chiết xuất từ than đá có tác dụng giảm ngứa ngáy do các bệnh da liễu mãn tính gây ra như vảy nến và các thể lâm sàng của bệnh chàm (eczema). Do đó, bệnh nhân có thể được chỉ định dùng dầu gội chứa thành phần này để kiểm soát các triệu chứng do viêm da đầu tiết bã gây ra.
• Dầu gội chứa lưu huỳnh: Lưu huỳnh có đặc tính khử nước giúp hút sạch bã nhờn và dầu thừa trong nang lông. Sử dụng dầu gội chứa lưu huỳnh có thể làm giảm lượng bã nhờn ở da đầu, từ đó hạn chế sự phát triển của vi nấm và cải thiện các triệu chứng của bệnh đáng kể. Tuy nhiên, tác dụng của lưu huỳnh tương đối yếu nên chỉ được dùng trong trường hợp viêm da tiết bã nhờn ở đầu có mức độ nhẹ. Hoặc được dùng duy trì để ngăn ngừa bệnh tái phát.
• Dầu gội/ kem bôi chứa Ketoconazol 2%: Ketoconazol là hoạt chất kháng nấm nhóm azol, nhạy cảm với hầu hết các loại nấm ở niêm mạc và da như Malassezia, Candida và Trichophyton. Thuốc có thể được dùng ở dạng kem bôi hoặc dầu gội nhằm ức chế sự phát triển của nấm men, qua đó cải thiện tình trạng da viêm đỏ và bong vảy.
• Thuốc kháng histamine H1: Thuốc kháng histamine H1 được sử dụng nếu viêm da tiết bã nhờn ở đầu gây ngứa ngáy nhiều. Thuốc có tác dụng giảm ngứa bằng cách ức chế histamine ở thụ thể H1. Tuy nhiên, loại thuốc này gần như không có hiệu quả trong việc giảm tổn thương da nên chỉ được dùng trong thời gian ngắn.

Các loại nấm men gây ra viêm da dầu chủ yếu là vi nấm thường trú trên da. Do đó, cần phải sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ để hạn chế nguy cơ kháng thuốc và tái nhiễm.

2. Sử dụng thảo dược tự nhiên

Viêm da tiết bã nhờn ở da đầu có thể tái phát nhiều lần dẫn đến việc lạm dụng và phụ thuộc thuốc quá mức. Ngoài ra, sử dụng thuốc chống nấm thường xuyên còn tăng chủng vi nấm không nhạy cảm. Do đó song song với sử dụng thuốc và dầu gội theo hướng dẫn của bác sĩ, bệnh nhân có thể giảm nhẹ triệu chứng của bệnh bằng cách tận dụng một số thảo dược tự nhiên.

Một số thảo dược tự nhiên có thể giảm nhẹ triệu chứng của viêm da tiết bã nhờn ở da đầu:

• Gội đầu bằng quả bồ kết: Từ lâu, bồ kết đã được tận dụng để nấu nước gội đầu nhằm nuôi dưỡng mái tóc óng mượt, chắc khỏe,… Ngoài ra, flavonoid và saponaretin trong thảo dược này có tác dụng kháng khuẩn, chống nấm và giảm hiện tượng bài tiết bã nhờn ở da đầu. Do đó, bệnh nhân có thể dùng nước từ quả bồ kết gội đầu 1 – 2 lần/ tuần để giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh. Đồng thời phòng ngừa tình trạng tóc khô xơ và gãy rụng nhiều.
• Dùng tinh dầu tràm trà: Tràm trà (Teat tree oil) là nguyên liệu tự nhiên có đặc tính chống viêm, kháng virus, nấm và kháng khuẩn. Nghiên cứu cho thấy, tinh dầu này có hiệu quả với nấm Malassezina, nấm Candida và nấm Dermatophytes. Với những nhiều công dụng, tràm trà thường được dùng để trị mụn, giảm nấm da dầu và gàu. Ngoài ra, sử dụng tràm trà gội đầu còn có thể cải thiện các triệu chứng của viêm da tiết bã nhờn đáng kể.
• Gội đầu bằng nước trà xanh: Trà xanh là một trong những loại thảo dược tự nhiên có đặc tính kháng nấm và trùng nhẹ. Hơn nữa, chất tannin trong lá trà còn giúp giảm lượng bã nhờn trên bề mặt da. Với tác dụng này, gội đầu với nước trà xanh có thể giảm nhẹ triệu chứng của các bệnh da đầu như viêm da tiết bã, nấm tóc và gàu.

Cách chữa từ các loại thảo dược tự nhiên chỉ có tác dụng hỗ trợ. Do đó, bệnh nhân nên áp dụng đồng thời với sử dụng thuốc bôi và dầu gội được chỉ dẫn của bác sĩ. Kết hợp đồng thời phương pháp y tế và cách chữa từ thảo dược có thể tăng hiệu quả chống nấm, đồng thời hỗ trợ rút ngắn thời gian điều trị và hạn chế tác dụng phụ do lạm dụng thuốc quá mức.

Biện pháp chăm sóc và phòng ngừa viêm da dầu ở đầu tái phát

Viêm da dầu là bệnh da liễu mãn tính có mối liên hệ mật thiết với rối loạn bài tiết bã nhờn của da. Do đó, bệnh gần như không thể điều trị hoàn toàn và rất dễ bùng phát khi có yếu tố tác động.

Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng và tần suất tái phát bệnh có thể giảm đi đáng kể nếu xây dựng lối sống khoa học.

• Kiểm soát hoạt động bài tiết bã nhờn ở đầu bằng cách giữ cơ thể mát mẻ, tránh tiếp xúc với ánh nắng có cường độ cao và hạn chế tác động nhiệt (máy sấy tóc, máy duỗi,…) lên da đầu.
• Gội đầu 2 ngày/ lần để làm sạch bã nhờn, ngăn chặn sự phát triển của nấm men gây bệnh. Vào giai đoạn bệnh ổn định, có thể sử dụng các loại dầu gội chứa thảo dược có đặc tính kháng nấm tự nhiên như bồ kết, trầu không,… để ngăn ngừa bệnh tái phát.
• Khi gội đầu, cần tránh gội với nước quá nóng. Bên cạnh đó, nên hạn chế chà xát và gãi cào da quá mạnh.
• Không sử dụng thuốc nhuộm, xịt tóc,… trong thời gian điều trị.
• Sử dụng dù, nón,… khi di chuyển ngoài trời nắng. Bởi tia UV có thể kích thích da bài tiết bã nhờn và tạo điều kiện cho nấm men phát triển bệnh.
• Chế độ ăn không phù hợp có thể làm tăng hoạt động tiết bã nhờn của da. Do đó, bệnh nhân nên tránh các loại thực phẩm và thức uống như đồ uống chứa cồn, cà phê, món ăn chứa nhiều gia vị, dầu mỡ và đường. Thay vào đó, nên uống nhiều nước, tăng cường chất xơ và vitamin bằng các loại thực phẩm lành mạnh.
• Cải thiện hệ miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng khoa học, nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên.
• Hạn chế các yếu tố nội sinh có thể khiến bệnh bùng phát hoặc tiến triển nặng hơn như rối loạn nội tiết tố, căng thẳng thần kinh,…
• Vào thời tiết nóng ẩm, nên cắt tóc ngắn hoặc buộc gọn tóc để giữ da đầu khô thoáng. Ngoài ra, nên bơi lội thay cho các bộ môn làm tăng thân nhiệt và đổ nhiều mồ hôi như chạy bộ, đá bóng,…

Viêm da tiết bã nhờn ở da đầu là tình trạng khá phổ biến ở trẻ nhỏ và người trưởng thành. Tuy nhiên ở trẻ nhỏ, bệnh hầu như không gây đau, ngứa ngáy và có thể tự thuyên giảm sau vài tháng. Ngược lại ở người trưởng thành, bệnh có xu hướng tiến triển dai dẳng, ảnh hưởng đến ngoại hình và chất lượng cuộc sống. Do đó, bệnh nhân nên tích cực điều trị và chăm sóc theo hướng dẫn của bác sĩ để kiểm soát và ngăn bệnh tái phát.