Bị tổ đỉa ở tay – Cách chăm sóc và thuốc chữa trị

Tổ đỉa là bệnh da liễu mãn tính và tái phát theo tính chu kỳ. Bệnh có thể bùng phát tại nhiều vị trí khác nhau, nhưng bị tổ đỉa ở tay là phổ biến nhất với những dấu hiệu đặc trưng. Điều trị tổ đỉa ở tay mất nhiều thời gian, bệnh ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt và thẩm mỹ của đôi tay.

Tổng quan về bệnh tổ đỉa ở tay

Bệnh tổ đỉa có tên khoa học là Dysidrose, bệnh là một thể đặc biệt của bệnh chàm. Những triệu chứng tổ đỉa thường xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân và rìa các ngón. Đối tượng nam hoặc nữ giới ở độ tuổi từ 20 – 40 thường có nguy cơ mắc bệnh lý này cao hơn.

Bệnh tổ đỉa ở tay là gì?

Bị tổ đỉa ở tay là tình trạng da tay bị viêm nhiễm bởi vi khuẩn và hình thành các mụn nước cứng. Đặc trưng của bệnh là rất nhiều những mụn nước nổi ở lòng bàn tay, gây ngứa ngáy và khó chịu. Mụn nước ở bệnh tổ đỉa có kích thước nhỏ như hạt kê, mụn mọc thành cụm 1 – 2mm và sẽ lành lại sau khoảng trên 3 tuần.

Ở những trường hợp nghiêm trọng hơn, tổ đỉa ở tay liên kết với nhau tạo thành những bóng nước lớn gây đay rát. Bề mặt mụn  cứng, không tự vỡ và chúng cũng có xu hướng xẹp dần và ngà vàng khi có dấu hiệu bị chai sạn. Khi mụn bong ra sẽ để lại vùng da hồng với viền vảy xung quanh. Kèm theo đó người bệnh có thể bị ngứa, châm chích và đổ mồ hôi ở tay liên tục.

Bị tổ đỉa ở tay bao lâu thì khỏi? Bệnh có lây không?

Thời gian phát bệnh tổ đỉa ở tay thường kéo dài từ 2 – 4 tuần, sau đó các mụn nước này sẽ tự bong vảy và có thể tái phát sau đó. Với những mụn nước lớn, khi vỡ mà không được sát trùng kỹ dễ gây nhiễm khuẩn. Dấu hiệu mụn nước nhiễm khuẩn là chuyển màu, sưng đỏ, người bệnh có thể bị sưng hạch bạch huyết ở các vùng kế cận. Nếu bị nhiễm trùng, người bệnh có thể bị sốt cao kéo dài thành từng đợt.

Bệnh tổ đỉa không quá nguy hiểm, tuy nhiên các triệu chứng có nguy cơ tái đi tái lại thành mạn tính. Bệnh không lây lan bên ngoài mà chỉ lan rộng trên cơ thể người bệnh. Biến chứng nguy hiểm của bệnh tổ đỉa là tình trạng bội nhiễm. Đồng thời bệnh tương đối khó chữa khi người bệnh không phát hiện sớm và khắc phục triệu chứng ngay từ ban đầu.

Nguyên nhân của bệnh tổ đỉa

Tổ đỉa là một triệu chứng da liễu chủ yếu xảy ra do kích ứng. Trong đó, tình trạng tổ đỉa ở tay do nhiều nguyên nhân phức tạp gây ra. Chủ yếu những yếu tố thúc đẩy bệnh phát triển gồm cóp:

– Yếu tố di truyền: Nếu như tiền sử gia đình có người cơ địa dị ứng, dễ nhiễm khuẩn và mắc phải các bệnh ngoài da thì con cháu có nguy cơ bị tổ đỉa. Những thống kê cũng ghi nhận có trên 50% bệnh nhân mắc bệnh tổ đỉa ở tay là do di truyền.

– Dị ứng hóa chất sinh hoạt: Tay là bộ phận thường xuyên tiếp xúc với chất tẩy rửa, tiếp xúc với những thành phần hóa học cũng là nguyên nhân gây bệnh tổ đỉa. Trong đó, bụi phấn, xi măng, nước rửa chén, xà phòng, phấn hoa,… đều là những chất gây kích ứng da phổ biến.

– Tổ đỉa do nhiễm khuẩn: Trường hợp này thường xảy ra với người lao động nặng, công nhân, thợ xây, nông dân… Những người thường xuyên tiếp xúc với đất, xi măng và nước bẩn khiến da tay bị ăn mòn dẫn đến tổ đỉa.

– Do bệnh lý: Người bệnh đang điều trị các bệnh lý hen suyễn, bệnh viêm thận, viêm gan,.. có thể phát triển triệu chứng tổ đỉa. Những người có sức đề kháng yếu, ăn uống không điều độ và sinh hoạt thất thường, stress nặng cũng làm bệnh thêm nghiêm trọng.

– Do nấm: Ngoài những ảnh hưởng từ môi trường, từ các dì nguyên, những người bị nhiễm nấm ở tay và chân cũng có biểu hiện tương tự như tổ đỉa. Nhiễm nấm khiến cho khả năng đề kháng của cơ thể bị sụt giảm, từ đó hoạt động  kháng khuẩn của da sẽ kém đi và tăng nguy cơ bùng phát tổ đỉa.

– Rối loạn thần kinh giao cảm: Có triệu chứng ban đầu là tình trạng tăng tiết mồ hôi tay chân. Người bệnh cũng có những biểu hiện khác kèm theo như tê tay, ngứa và châm chích dưới da. Đây cũng là nguyên nhân gây bệnh tổ đỉa ở tay khá phổ biến.

– Tác dụng phụ của thuốc: Những ảnh hưởng phụ của thuốc kháng sinh, thuốc điều trị trầm cảm, thuốc ngủ khi lạm dụng thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến hàng rào bảo vệ da. Điều này sẽ khiến dị nguyên dễ xâm nhập và gây ra triệu chứng tổ đỉa ở tay.

Triệu chứng của bệnh tổ đỉa

Triệu chứng của tổ đỉa có đặc trưng riêng biệt so với những bệnh ngoài da khác. Biểu hiện bệnh bùng phát thành từng đợt và tái phát liên tục khi có điều kiện thích hợp. Một số trường hợp nhẹ không để lại dấu vết, tuy nhiên khi mụn  nước vỡ thường lưu lại những vết thâm, sẹo kém thẩm mỹ .

Đặc điểm của bệnh tổ đỉa ở tay là các mụn nước cứng mọc thành cụm. Khác với mụn nước ở chứng chàm hay viêm da, hắc lào. Mụn nước khi bị tổ đỉa ở tay có đặc điểm:

• Các mụn nước có kích thước rất nhỏ bằng hạt gạo. Mụn thường xuất hiện ở trên đầu và hai bên ngón tay, bên dưới ngón chân, lòng bàn tay và lòng bàn chân;
• Mụn nước nằm sâu dưới da, chúng không dễ bị vỡ và vùng da bị mụn chai sần. Khi các mụn này liên kết với nhau sẽ tạo thành mụn nước lớn, lúc này việc điều trị có thể gặp nhiều khó khăn hơn.
• Một số trường hợp bị tổ đỉa ở tay kèm theo cơn ngứa, đau hoặc không có bất kỳ cảm giác gì cả. Ngoài ra người bệnh sẽ cảm thấy cơn ngứa, châm chích khó chịu hơn nếu tiếp xúc với xà phòng, nước hoặc các chất kích thích;
• Khi các mụn nước vỡ, vùng da bị tổn thương trở nên cứng và cuối cùng là nứt. Lúc này cơn đau có thể kéo dài trong vài tuần hoặc thậm chí cả tháng để lớp da đóng vảy và thay thế mới.
• Phần dịch lỏng vỡ ra từ các mụn nước là huyết thanh tích lũy từ các tế bào da bị kích thích. Vì thế khi mụn vỡ, nguy cơ viêm nhiễm và bội nhiễm có thể nhanh chóng tiến triển gây nguy hiểm.
• Mụn nước có thể kèm theo sự xuất hiện của các hạch bạch huyết sưng. Lúc này, bệnh nhân sẽ cảm nhận sự ngứa ran ở cẳng tay, kèm theo đó là những hạch trong nách;
• Trường hợp tổ đỉa bàn tay lan rộng đến móng tay hoặc móng chân, các mô này sẽ mất đi hình dạng hông thường.

Ngoài ra, những triệu chứng của bệnh tổ đỉa ở tay còn rất đa dạng và không  được đề cập đẩy đủ. Tuy nhiên nếu nghi ngờ khả năng bị tổ đỉa, tốt hơn hết người bệnh nên chủ động đến trung tâm Da liễu thăm khám và xác định rõ nguyên nhân.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tổ đỉa ở tay

Có hơn một nửa trong số những người bị bệnh tổ đỉa ở tay cũng bị viêm da cơ địa. Điều này cho thấy sự liên hệ mật thiết giữa tổ đỉa và các bệnh ngoài da khác khi hàng rào bảo vệ da bị phá vỡ vì những nguyên nhân kể trên.

Để chủ động kiểm soát bệnh, đầu tiên cần giảm thiểu các yếu tố nguy cơ xúc tác hình thành triệu chứng. Có những trường hợp người bệnh nằm tỷ lệ mắc bệnh tổ đỉa ở tay cao hơn, các nguy cơ cao khiến tổ đỉa ở tay bùng phát nghiêm trọng hơn bao gồm:

• Căng thẳng: Triệu chứng ngứa ngáy và mụn nước nghiêm trọng hơn nếu bệnh nhân lo lắng và căng thẳng. Điều này được cho là bởi các hormone căng thẳng tiết ra khi tâm lý của bệnh nhân không được ổn định.
• Tiếp xúc với kim loại: Đối với những người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với kim loại (công nhân, thợ hàn,…) sẽ dễ tái phát tổ đỉa hơn do với bình thường.  Trong đó kim loại gây phản ứng mạnh trên da nhất là coban và niken.
• Da nhạy cảm: Ở những người bệnh có làn da nhạy cảm, tình trạng  tổ đỉa có thể chuyển biến xấu hơn khi bệnh nhân tiếp xúc với các chất gây kích ứng.
• Chàm cơ địa: Bệnh nhân bị chàm cơ địa, hoặc viêm da cơ địa nói chung có hệ miễn dịch kém, họ cũng là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh tổ đỉa cao.

Những phương pháp nào dùng để điều trị bệnh tổ đỉa?

Điều trị tổ đỉa là một quá trình lâu dài và đòi hỏi người bệnh cần phối hợp điều trị chuyên khoa, kết hợp với chăm sóc da đúng cách. Hiện nay vẫn chưa có thuốc trị tổ đỉa bàn tay đặc trị.

Phương pháp điều trị bằng thuốc, thảo dược hoặc kem bôi ngoài da chỉ có tác dụng kiểm soát triệu chứng chứ không thể chữa bệnh hoàn toàn. Tuy nhiên khi kiên trì áp dụng, bệnh nhân vẫn có thể kéo dài thời gian tái phát trong nhiều năm.

Các loại thuốc trị tổ đỉa bàn tay

Dựa vào mức độ nghiêm trọng của các dấu hiệu và triệu chứng, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc hỗ trợ chữa bệnh phù hợp với cơ địa bệnh nhân. Trong cách trị tổ đỉa ở tay sẽ sử dụng chủ yếu các loại thuốc sau:

• Corticosteroid:  Dạng kem bôi và thuốc mỡ có chứa corticosteroid liều cao sẽ nhanh chóng làm biến mất các mụn nước. Sau khi dùng corticosteroid, bác sĩ sẽ khuyến khích bệnh nhân chườm ẩm để tăng cường sự hấp thu của thuốc.
• Ngoài ra prednisone sẽ được sử dụng với những trường hợp tổ đỉa nghiêm trọng. Tuy nhiên thuốc có gốc steroid không được khuyến khích sử dụng dài hạn vì có thể gây ra những phản ứng phụ nghiêm trọng.
• Thuốc mỡ ức chế miễn dịch: Gồm có các loại thuốc như tacrolimus (Protopic®) và pimecrolimus (Elidel®). Nhóm thuốc thường giúp ích cho người bệnh có phản ứng xấu khi dùng steroid. Tác dụng phụ của nhóm thuốc mỡ là bào mòn da và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da;

• Nhóm thuốc kháng histamin: Thường được sử dụng gồm cetirizine, chlopheniramine và loratadine,…Mặc dù mang đến hiệu quả điều trị cao nhưng nhóm  thuốc cũng mang đến nhiều tác dụng phụ. Người bệnh chỉ nên sử dụng khi nhận được yêu cầu của bác sĩ.
• Thuốc tím: Sử dụng dung dịch thuốc tím pha loãng 1/10.000 dùng để ngâm tay với những triệu chứng nhẹ – trung bình. Trường hợp bệnh mới bùng phát, bệnh nhân  có thể dùng thuốc chấm BSI 1 – 3% để ức chế triệu chứng hình thành.
• Liệu pháp ánh sáng:  Là cách chữa bệnh tổ đỉa ở tay được áp dụng sau cùng nếu các loại thuốc điều trị không hiệu quả. Thông thường liệu pháp ánh sáng kết hợp tiếp xúc tia cực tím và thuốc hỗ trợ giúp làn da của người bệnh tiếp nhận điều trị tốt hơn.
• Tiêm botulinum toxin: Là một trong những cách trị tổ đỉa ở tay dành cho trường hợp nghiêm trọng.  Người bệnh sẽ được xem xét tiêm botulinum toxin để điều trị nếu cơ địa phù hợp với phản ứng thuốc.

Cách chữa bệnh tổ đỉa ở tay khi bị nhiễm khuẩn có mủ hay bóng nước to cần được xử lý đặc biệt. Trước tiên bệnh nhân nên dùng kim sát trùng chích vỡ mụn rồi bôi eosine hay milian để chống nhiễm khuẩn.

Những loại thuốc hỗ trợ điều trị bệnh tổ đỉa ở tay thường mang đến hiệu quả nhanh chóng nhưng không tận diệt được mầm mống gây bệnh. Về liều lượng và thời gian sử dụng thuốc cần được nhân viên y tế hướng dẫn. Không sử dụng thuốc tự tiện nếu chưa được chỉ định điều trị của bác sĩ.

Các cách trị tổ đỉa ở tay theo dân gian

Các phương thuốc dân gian được dùng trong điều trị bệnh tổ đỉa ở tay đều là thảo dược lành tính. Cách thức điều trị chủ yếu là dùng nước tắm, hoặc đắp trực tiếp lá thuốc lên da. Người bệnh tham khảo các cách chữa bệnh tổ đỉa ở tay bằng những cây thuốc phổ biến sau:

– Chữa bệnh tổ đỉa ở tay bằng lá trầu không

• Lá trầu không có thành phần hoạt chất đa dạng. Trong đó các chất kháng viêm và giảm đau của lá trầu không được dùng điều trị nhiều bệnh lý ngoài da, trong đó có tổ đỉa. Người bệnh có thể áp dụng một trong nhiều cách sau để chữa tổ đỉa ở tay:
• Lá trầu không và phèn chua: Đem lá trầu không đi rửa thật sạch rồi đem đi vò nát. Cho lá trầu không cùng 1 ít nước đun sôi cùng phèn chua.  Dùng nước này ngâm bàn tay mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 20 phút. Sau đó rửa lại bằng nước ấm và dùng khăn mềm lau khô.
• Lá trầu không và muối: Dùng lá trầu không tươi đem rửa sạch, sau đó giã nát cùng  2 thìa muối hạt. Dùng phần bã thuốc đắp lên vùng tay bị tổ đỉa, sau đó cố định bằng băng gạc trong vòng 30 phút. Tháo gạc ra và rửa tay với nước ấm và lau khô.

– Chữa tổ đỉa bằng rau răm với muối hạt

• Dùng muối rang: Đầu tiên người bệnh cần rang muối hạt cho nóng, khi muối có màu ngả hơi vàng thì   bắc xuống và để nguội. Tay rửa sạch và lau khô trước khi chườm muối. Cố định muối bằng gạc mềm trong 20 phút rồi sau đó tháo ra, có thể sử dụng nước muối ấm để rửa tay hàng ngày kiểm soát bệnh tổ đỉa.
• Muối hạt và rau răm: Đem rau răm rửa sạch và để ráo nước, sau đó dùng cối giã nhỏ rau răm và muối thành hỗn hợp nhuyễn mịn. Dùng hỗ hợp này đắp lên vùng da bị tổ đỉa và cố định bằng gạc sạch. Rau răm có vị cay, tính ấm khi kết hợp với muối giúp khử trùng, sát khuẩn. Thực hiện bài thuốc 2 lần mỗi ngày sẽ thấy triệu chứng cải thiện tốt.

– Dùng lá lốt chữa tổ đỉa ở tay

Các chữa tổ đỉa ở tay bằng lá lốt có tác dụng hỗ trợ điều trị cả bên trong lẫn ngoài. Người bệnh tham khảo các hướng dẫn điều trị sau:

• Nấu nước lá lốt uống: Sơ chế lá lốt và đem giã nhuyễn lá lốt cùng với nước ấm. Hoặc cho lá lốt vào máy xay sinh tố xay lấy nước. Lọc sạch lấy phần nước cốt lá lốt uống hằng ngày để đem đến những hiệu quả chữa trị tốt nhất.
• Lá lốt và muối: Đem lá lốt rửa sạch và đun cùng 1 lít nước, sử dụng nước này để rửa vết thương mỗi ngày.  Trong lúc đó lấy bã lá lốt đắp lên vùng tay bị viêm nhiễm trong khoảng 15 phút. Thực hiện phương pháp này hàng ngày để vùng da bị tổ đỉa giảm ngứa và có cải thiện tích cực hơn.
• Đắp bã lá lốt : Dùng từ 5-10 lá lốt đem giã cùng muối hạt to. Sau đó dùng hỗn hợp này đắp hỗn hợp lên da trong khoảng 45 phút. Dùng băng gạc cố định thuốc. Thực hiện hằng ngày để làm giảm triệu chứng ngứa, rát.

Những cách điều trị bệnh tổ đỉa ở tay bằng thảo dược đến đến nhiều chuyển biến trong thời gian bệnh mới bùng phát. Vì thế ngay khi có dấu hiệu tổ đỉa, bệnh nhân cần kiên trì áp dụng các phương thuốc trị tổ đỉa lể trên hàng ngày để kiểm soát bệnh sớm.

Lưu ý chăm sóc khi bị  tổ đỉa ở tay

Trong quá trình điều trị tổ đỉa ở tay, người bệnh nên lưu ý những nguyên tắc sau để hiệu quả điều trị đạt được như mong muốn:

Hạn chế các tiếp xúc với hóa chất: Trong thời gian điều trị tổ đỉa, bệnh nhân hạn chế tiếp xúc với chất tẩy rửa và xăng dầu, các loại mỹ phẩm có lượng tẩy cao. Cần đảm bảo vùng da bàn tay, ngón tay được khô ráo. Bệnh nhân nên chọn các loại sữa tắm và dầu gội dành riêng cho người bị tổ đỉa để làm dịu da và các kích ứng ở tay.

– Cẩn thận khi ăn uống: Người bệnh nên hạn chế dùng các loại thực phẩm dễ gây dị ứng (hải sản, trứng, đậu phộng,…). Bên cạnh đó bệnh nhân cũng nên loại bỏ những đồ ăn, thức uống có chứa chất kích thích. Không nên ăn thức ăn cay nóng hay đồ ăn có nhiều dầu mỡ.Tốt nhất bệnh nhân nên bổ sung thêm nhóm thực phẩm giàu vitamin C, PP và B6.

– Bảo vệ da đúng cách: Sử dụng kem dưỡng ẩm để cải thiện cấu trúc da sần sùi. Đồng thời nếu người bệnh bị dị ứng với gió lạnh,  nên sử dụng găng tay giữ ấm trong thời tiết khô lạnh. Mùa hè tránh để tay đổ mồ hôi và ẩm ướt quá mức, tránh để tay có tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.

– Tránh những tổn thương ngoài da: Trong thời gian điều trị tổ đỉa, người bệnh không nên bóc vảy, chọc mụn bằng các dụng cụ kém vệ sinh sẽ gây ra bội nhiễm. Thường xuyên vệ sinh tay mỗi khi đi vệ sinh, sau khi đi ra đường để lòng bàn tay luôn sạch sẽ.

Bệnh tổ đỉa ở tay là một bệnh lý khó có thể điều trị dứt điểm, bởi vì bàn tay và các đầu ngón tay thường xuyên phải hoạt động nên việc kiêng cữ trở nên khó khăn. Do đó trong thời gian điều trị, kết hợp với việc chăm sóc tại nhà thì bệnh nhân cũng cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Tránh việc tự ý sử dụng thuốc sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.