Bệnh trĩ: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và điều trị

Bệnh trĩ là một trong những căn bệnh phổ biến nhất liên quan đến trực tràng – hậu môn. Các biểu hiện bệnh lý thường xuất hiện chủ yếu ở nhóm đối tượng bị thừa cân, béo phì, lười vận động, thói quen nhịn đại tiện,… Tuy không đe dọa đến sức khỏe tổng thể những bệnh trĩ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, hiệu suất học tập – làm việc.

Bệnh trĩ là gì?

Bệnh trĩ hay lòi dom là một trong những bệnh lý thường gặp ở đường tiêu hóa dưới. Thuật ngữ này chỉ hiện tượng giãn đám rối tĩnh mạch ở vùng trực tràng – hậu môn. Đám rối tĩnh mạch (tiểu động mạch, tĩnh mạch, mô liên kết, cơ trơn,…) được nâng đỡ nhờ vào cấu trúc mô sợi bởi tính đàn hồi cao. Tuy nhiên, khi bị tác động và chịu áp dụng lâu ngày, cơ quan này sẽ có xu hướng ứ máu, phình giãn và hình thành những búi trĩ.

Theo thống kê cho thấy, bệnh lý thường khởi phát nhiều ở người trưởng thành (người trung niên, cao tuổi), trẻ em và phụ nữ mang thai. Các triệu chứng bệnh trĩ tuy không đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng như có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày, suy giảm sức khỏe tổng thể và tác động tiêu cực đến tâm lý.

Phân loại bệnh trĩ

Căn cứ vào biểu hiện bệnh lý cũng như mức độ sa và vị trí giải phẫu và các chuyên gia đầu ngành chia bệnh trĩ thành các loại khác nhau. Cụ thể:

Phân loại dựa vào vị trí giải phẫu

Dựa vào vị trí khởi phát, bệnh lý được chia thành những loại sau:

• Trĩ nội: Trĩ nội đặc trưng bởi tình trạng phình giãn tĩnh mạch xuất hiện bên trong trực tràng. Lúc này, chân búi trĩ nằm trên đường lược, còn niêm mạc tuyến trực tràng phủ trên búi trĩ.
• Trĩ ngoại: Trĩ ngoại xuất hiện khi chân búi trĩ nằm ở dưới đường lược, đồng thời được phủ lên bởi da của ống hậu môn. So với trĩ nội thì trĩ ngoại có những dấu hiệu nhận biết cụ thể hơn trong giai đoạn mới bùng phát.
• Trĩ hỗn hợp: Đây là tình trạng người bệnh mắc cùng lúc trĩ ngoại và trĩ nội.

Phân loại dựa vào mức độ sa

Căn cứ vào mức độ sa búi trĩ, bệnh lý được phân thành 4 cấp độ khác nhau:

• Trĩ độ 1: Đây được xem là giai đoạn bệnh lý mới khởi phát, lúc này búi trĩ xuất hiện trong ống hậu môn và thường bị cương to khi đại tiện nhưng chưa có dấu hiệu lộ ra bên ngoài. Ở giai đoạn này, búi trĩ có xu hướng chảy nháu, nhất là sau khi rặn.
• Trĩ độ 2: Trĩ độ 2 tiến triển khi các búi trĩ dần tiến triển rõ rệt và có dấu hiệu lòi ra ngoài hậu môn sau khi đại tiện. Tuy nhiên, với tư thế bình thường, búi trĩ có xu hướng tự thụt vào mà không nhờ đến tác động.
• Trĩ độ 3: Ở giai đoạn này, búi trĩ đã phát triển to và lộ ra bên ngoài hậu môn khi vận động mạnh hoặc rặn. Khác với trĩ độ 2, trĩ độ 3 không thể tự co vào mà bắt buộc phải dùng đến tác động của tay đẩy/ nhét vào. Trĩ độ 3 thường có xu hướng xuất hiện kèm theo những búi trĩ phụ, gây chảy máu hậu môn kéo dài, thậm chí thiếu máu.
• Trĩ độ 4: Khi búi trĩ chính phát triển lớn và kèm theo những búi trĩ phụ và có xu hướng sa ra khỏi ống hậu môn. Các búi trĩ có thể liên kết với nhau tạo thành vòng trĩ. Lâu dần dẫn đến thiếu máu mãn tính do chảy máu kéo dài.

Nguyên nhân gây khởi phát bệnh lý

Theo các chuyên gia đầu ngành, tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch được xem là nguyên nhân chính gây khởi phát bệnh trĩ. Tình trạng này kéo dài có thể khiến các đám rối tĩnh mạch ở trực tràng – hậu môn giãn ra, gây ứ máu và hình thành các búi trĩ.

Dưới đây là một số yếu tố làm tăng áp lực ở vùng tĩnh mạch hậu môn – trực tràng, khiến các triệu chứng bệnh lý trở nên nặng nề hơn:

• Tiêu chảy – táo bón mãn tính: Tiêu chảy và táo bón mãn tính là tác nhân chủ yếu gây ra bệnh trĩ cũng như một số vấn đề liên quan đường tiêu hóa dưới. Những bệnh lý này có thể khiến các tĩnh mạch ở hậu môn – trực tràng bị ma sát kéo dài, lâu dần có thể gây phình giãn, ứ máu.

• Béo phì – thừa cân: Theo số liệu thống kê cho thấy, hầu hết người mắc bệnh trĩ có chỉ số BMI ở mức cao (chỉ số cân nặng). Lý giải vấn đề này, các chuyên gia cho rằng, việc cân nặng quá mức có thể làm tăng áp lực lên cơ trơn ở vùng hậu môn. Từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ.
• Thói quen lười vận động: Ít vận động không chỉ tác động tiêu cực đến hệ thống xương khớp mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa. Thói quen này có thể dẫn đến thừa cân, béo phì, đồng thời làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch tại vùng trực tràng.
• Chế độ ăn không khoa học: Cụ thể, thực đơn hàng ngày ít chất xơ được xem là nguyên trực tiếp gây ra tình trạng táo bón và làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ. Bên cạnh chức năng làm giảm lượng mỡ tích tụ, chất xơ còn có khả năng làm mềm phần, tăng thể tích. Nhờ đó làm giảm áp lực khi đại tiện. Việc cung cấp chất xơ không đủ có thể khiến kết cấu phân khô cứng, ma sát vùng niêm mạc hậu môn – trực tràng, đám rối tĩnh mạch tại cơ quan này bị phình giãn.
• Thói quen nhịn đại tiện: Phân thường được lưu trữ ở ruột già, được đào thải qua trực tràng – hậu môn dễ dàng, Tuy nhiên, thói quen nhịn đại tiện có thể khiến ruột già hấp thu lượng nước có trong phần và khiến phân khô cứng, tăng nguy cơ mắc chứng táo bón và tăng áp lực lên tĩnh mạch.
• Một số nguyên nhân khác: Bên cạnh những tác nhân phổ biến trên, bệnh lòi dom có thể xuất hiện khi lao động nặng, phụ nữ mang thai, giao hợp đường hậu môn, nhiễm khuẩn hậu môn – trực tràng,…

Ngoài những nguyên nhân trực tiếp, bệnh trĩ cũng có thể bùng phát bởi những yếu tố rủi ro sau:

• Yếu tố địa lý và chủng tộc: Người Bắc Phi, Do Thái, cư dân vùng Địa Trung Hải thường có nguy cơ mắc bệnh trĩ cao hơn so với những tộc người khác.
• Mắc các bệnh lý chuyển hóa như huyết áp cao, bệnh gút, tiểu đường
• Yếu tố di truyền
• Chế độ ăn uống không khoa học: Lạm dụng bia rượu, ăn uống quá mức, sử dụng quá nhiều gia vị,…
• Ảnh hưởng từ các hiện tượng sinh lý: Hành kinh, mang thai, rối loạn nội tiết tố, sau khi sinh.

Các dấu hiệu nhận biết bệnh trĩ

Bệnh trĩ đặc trưng bởi tình trạng đại tiện ra máu, ngứa ngáy, đau rát vùng hậu môn, khó chịu,… Theo đó, mức độ các triệu chứng còn tùy thuộc vào giai đoạn tiến triển của bệnh lý cũng như khả năng chống chịu của mỗi người.

Dưới đây là một số triệu chứng điển hình của bệnh lý:

• Đại tiện ra máu, máu thường chảy thành tia, có màu đỏ tươi, đôi khi máu có thể chảy nhỏ giọt và lẫn trong phân.
• Với những trường hợp mắc bệnh trĩ nặng, búi trĩ có xu hướng chảy máu khi gắng sức hoặc va chạm nhẹ.
• Tình trạng xuất huyết đại tiện kéo dài có thể dẫn đến thiếu máu (theo ghi nhận cho thấy có khoảng 34.5% trường hợp người bệnh thiếu máu, 96.9% người bệnh bị chảy máu hậu môn).
• Đau rát, khó chịu vùng hậu môn, nhất là sau khi đi đại tiện.
• Lâu dần, búi trĩ sẽ tiến triển lớn dần, sa ra ngoài ống hậu môn sau khi đại tiện, đi bộ, ngồi xổm.
• Búi trĩ có thể thụt lại, co lại trong ống hậu môn ở giai đoạn đầu. Nhưng sau đó sẽ sa ra ngoài thường xuyên và người bệnh cần dùng tay để đưa chúng vào trong.

Bệnh trĩ nguy hiểm không?

Hầu hết các trường hợp mắc bệnh trĩ thường không đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng. Tuy nhiên, các triệu chứng bệnh lý gây cản trở trực tiếp đến sinh hoạt, ảnh hưởng đến hiệu suất học tập – làm việc cũng như tác động xấu đến tâm sinh lý của người bệnh.

Bệnh trĩ nếu không được tiến hành thăm khám và điều trị kịp thời có thể phát sinh các biến chứng nặng nề. Cụ thể:

• Thiếu máu: Hiện tượng chảy máu sau mỗi lần đại tiện kéo dài có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu. Nếu không được xử lý đúng cách, tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu mãn tính, cơ thể trở nên xanh xao, suy nhược và mệt mỏi.
• Vỡ búi trĩ: Bệnh trĩ nếu không được điều trị kịp thời, lâu dần lượng máu sẽ dồn về tĩnh mạch phình giãn và có thể gây vỡ búi trĩ. Tình trạng này gây ra chảy máu cấp tính, đau dữ dội.
• Nghẹt búi trĩ: Nghẹt búi trĩ thường xuất hiện ở những trường hợp mắc bệnh trĩ nội có búi trĩ sa ra ngoài toàn bộ. Khi đó, cơ thắt hậu môn có xu hướng co thắt liên tục dẫn đến búi trĩ bị nghẹt, tuần hoàn máu bị gián đoạn và gây ra hiện tượng phù nề. Biến chứng nghẹt búi trĩ có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm, xuất huyết, hoại tử nếu không được kiểm soát nhanh chóng.
• Rối loạn chức năng ở cơ thắt hậu môn: Đây là cơ quan có chức năng giúp co – giãn để điều chỉnh hoạt động đại tiện. Khi búi trĩ sa ra ngoài trong thời gian dài có thể khiến vùng cơ thắt hậu môn suy giảm, mất tự chủ đại tiện và xì hơi.
• Tăng nguy cơ khởi phát các bệnh lý liên quan đến hậu môn – trực tràng: Bệnh lý nếu không được điều trị kịp thời có thể làm tăng nguy có khởi phát một số bệnh lý như áp xe quanh hậu môn, rò hậu môn, nứt hậu môn, viêm nhiễm hậu môn trực tràng ở những hốc tuyến.

Các kỹ thuật chẩn đoán bệnh trĩ

Thông thường, bệnh trĩ được chẩn đoán qua thăm khám lâm sàng. Bác sĩ chuyên khoa tiến hành khám vùng hậu môn – trực tràng để xác định chính xác sự hiện diện của búi trĩ. Từ đó, có đánh giá chính xác về trương cơ lực cơ thắt ở hậu môn, đồng thời loại trừ những nguyên nhân tiềm ẩn, điển hình là ung thư trực tràng.

Kế đến, các bác sĩ chuyên khoa có thể đề nghị người bệnh thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán giúp xác định nguyên nhân khởi phát cũng như giai đoạn tiến triển của bệnh lý.

• Người bệnh sẽ được yêu cầu ngồi xổm, rặn đại tiện để quan sát mức độ sa búi trĩ và chảy máu.
• Kỹ thuật nội soi hậu môn – trực tràng giúp xác định cụ thể loại trĩ (trị ngoại/ trĩ nội). Bên cạnh đó, dựa vào kết quả nội soi còn giúp bác sĩ phát hiện các bệnh lý tiềm ẩn khác (nếu có).
• Trong trường hợp nghi ngờ bệnh trĩ là biểu hiện của những bệnh lý khác. Bác sĩ chuyên khoa có thể đề nghị người bệnh tiến hành khám tổng quát.

Các phương pháp chữa trị bệnh trĩ

Bệnh lòi dom chỉ được tiến hành điều trị khi những triệu chứng bệnh gây ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động, sinh hoạt hàng ngày. Với những trường hợp bệnh lý khởi phát ở mức độ nhẹ và chưa phát sinh những triệu chứng lâm sàng. Bác sĩ thường không chỉ định biện pháp điều trị y tế, thay vào đó sẽ hướng dẫn xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành lạnh kết hợp thay đổi các thói quen xấu để cải thiện.

1. Sử dụng thuốc Tây điều trị

Việc sử dụng các loại thuốc Tây điều trị bệnh trĩ thường được áp dụng với những trường hợp mắc bệnh trĩ cấp độ 1 – 2, lúc này bác sĩ có thể chỉ định những loại thuốc như:

• Thuốc nhuận tràng: Các loại thuốc nhuận tràng có công dụng làm tăng nhu động ruột, hạn chế táo bón, làm mềm phần. Thuốc được chỉ định giúp người bệnh đại tiện dễ dàng hơn, làm giảm áp lực tại vùng tĩnh mạch hậu môn – trực tràng.

• Nhóm thuốc điều hòa nhu động ruột: Với những trường hợp bị trĩ do chứng tiêu chảy mãn tính. Lúc này, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giúp điều hòa nhu động ruột, giảm tần suất đại tiện, giảm ma sát cũng như hạn chế tăng áp lực tại niêm mạc hậu môn.
• Thuốc mỡ/ thuốc đạn: Những loại thuốc này thường chứa thành phần hydrocortisone giúp làm trơn ống hậu môn, giảm viêm và dễ dàng đẩy phân ra ngoài. Bên cạnh đó, một số thành phần hoạt chất có trong thuốc còn có tác dụng bảo vệ búi trĩ và che phủ.
• Thuốc có tác dụng làm tăng trương lực ở tĩnh mạch: Daflon, Diosmin, Hesperidin,… là các loại thuốc có công dụng làm giảm tính thấm mao mạch, làm bền và hạn chế tình trạng ứ máu ở búi trĩ. Những loại thuốc này được dùng để giúp bảo vệ tuần hoàn, ức chế tiến triển của bệnh lý. Đồng thời ngăn ngừa phát sinh các biến chứng vỡ búi trĩ.
• Thuốc chống viêm: Để cải thiện tình trạng sưng viêm ở vùng niêm mạc quanh búi trĩ. Bác sĩ có thể hướng dẫn người bệnh sử dụng một số loại thuốc có tác dụng chống viêm như Ibuprofen, Diclofenac,… Với những trường hợp niêm mạc vùng hậu môn có hiện tượng sưng viêm nghiêm trọng, có thể chỉ định corticoid ở liều thấp nhất có thể đáp ứng.

Bên cạnh các loại thuốc Tây, người bệnh cũng có thể tham khảo các bài thuốc dùng ngoài và thuốc uống từ Đông y giúp cải thiện tình trạng đau rát, giảm viêm, ngăn ngừa sự phát triển của búi trĩ.

2. Một số thủ thuật điều trị bệnh lý

Theo thống kê cho thấy có đến 80 – 90% ca mắc bệnh trĩ cần can thiệp các thủ thuật xâm lấn. Dưới đây là một số thủ thuật được áp dụng trong điều trị bệnh trĩ phổ biến:

• Nong giãn hậu môn: Kỹ thuật này được chỉ định với những trường hợp mắc bệnh trĩ nội độ 1 giúp cải thiện không gian của ống hậu môn. Đồng thời làm giảm áp lực trong khi đại tiện. Thủ thuật này được tiến hành bằng cách gây tê bộ phận hậu môn – trực tràng. Kế đến dùng thiết bị chuyên dụng để nới ống hậu môn. Theo thống kê cho thấy, khoảng 30 ngày sau khi thực hiện nong giãn hậu môn thì có khoảng 40% trường hợp nhận thấy cải thiện triệu chứng bệnh lý rõ rệt.
• Chích xơ hoá búi trĩ: Để tiến hành thủ thuật này, bác sĩ sẽ sử dụng dạng dung dịch đặc biệt tiêm trực tiếp vào búi trĩ giúp kích thích phản ứng xơ hóa, đồng thời ép chặt các mạch máu, tăng độ kết dính ở hạ niêm mạc và niêm mạc. Thủ thuật này có tác dụng hạn chế tình trạng sa búi trĩ, hạn chế tối đa hiện tượng xuất huyết.
• Áp lạnh búi trĩ: Biện pháp này được thực hiện bằng cách dùng nitơ hóa lỏng để làm búi trĩ đông lại. Sau một thời gian, búi trĩ sẽ có xu hướng hoại tử và teo dần, biến mất sau 6 – 8 tuần thực hiện.
• Thắt búi trĩ với vòng cao su: Kỹ thuật này được tiến hành bằng cách dùng vòng cao su thắt búi trĩ lại, mục đích ngăn ngừa hoạt động tuần hoàn máu. Khi lượng máu không đủ nuôi dưỡng búi trĩ sẽ bị hoại tử rồi rụng sau 7 ngày. Với những trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể kết hợp với biện pháp chích xơ búi trĩ hoặc thủ thuật áp lạnh.
• Một số thủ thuật khác: Bên cạnh những thủ được áp dụng phổ biến trên, bác sĩ chuyên khoa cũng có thể chỉ định các thủ thuật khác tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe người bệnh như dùng laser, thắt búi trĩ bằng chỉ, đốt nhiệt điện trực tiếp,…

Các thủ thuật xâm lấn thường ít gây đau đớn, thời gian thực hiện nhanh chóng và đạt kết quả từ 70 – 90%. Tuy nhiên, biện pháp này chỉ phù hợp với những trường hợp bệnh trĩ ở cấp độ 1 và 2. Với những trường hợp bệnh nặng hầu như không đáp ứng điều trị.

3. Can thiệp phẫu thuật

Can thiệp ngoại khoa (phẫu thuật), thường được áp dụng khoảng 20% trường hợp mắc bệnh trĩ nặng và gần như không đáp ứng với điều trị bảo tồn hay những thủ thuật xâm lấn.

Dưới đây là một số trường hợp được bác sĩ cân nhắc chỉ định phẫu thuật trĩ:

• Bệnh lý gây ra các biến chứng nguy nặng nề như nghẹt, huyết khối, viêm, hoại tử
• Búi trĩ chảy máu trong thời gian dài và gây ra tình trạng thiếu máu mãn tính
• Sa búi trĩ lâu ngày dẫn đến cơ thắt hậu môn bị suy yếu
• Các triệu chứng bệnh trĩ đi kèm với những bệnh lý liên quan đến hậu môn – trực tràng như nứt/ rò hậu môn, viêm quanh hậu môn
• Bệnh trĩ kết hợp sa vùng niêm mạc trực tràng hay được gọi là trĩ vòng.

Một số kỹ thuật được thực hiện trong phẫu thuật búi trĩ như:

• Phẫu thuật loại bỏ toàn bộ vòng trĩ
• Phẫu thuật cắt các búi trĩ đơn lẻ

Phẫu thuật được xem là phương pháp điều trị bệnh trĩ triệt để và hạn chế nguy cơ tái phát như những thủ thuật xâm lấn. Tuy nhiên, sau khi tiến hành loại bỏ búi trĩ, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng như hẹp hậu môn, són phân, đau rát vùng hậu môn, rối loạn tiểu tiện, nhiễm khuẩn, nghẽn mạch phổi, chảy máu trong vài ngày,… Do đó, người bệnh chỉ nên phẫu thuật khi có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Lối sống khoa học dành cho người mắc bệnh trĩ

Bên cạnh tuân thủ những biện pháp y tế, người bệnh cần xây dựng lối sống lành mạnh, khoa học giúp giảm nhẹ các triệu chứng bệnh lý, đồng thời làm ngăn ngừa bệnh lý tiến triển nghiêm trọng.

Dưới đây là một số biện pháp giúp xây dựng lối sống lành mạnh cho người mắc bệnh trĩ nội, trĩ ngoại được các chuyên gia khuyến cáo:

• Bổ sung nhiều nước, tăng cường các nhóm thực phẩm giàu chất xơ trong ăn uống hàng ngày. Những thói quen này sẽ tác động tích cực đến hoạt động tiêu hóa, điều hòa nhu động ruột, hỗ trợ làm mềm phân, đồng thời làm giảm áp lực tại búi trĩ khi đại tiện.
• Xây dựng thói quen đại tiện vào thời điểm nhất định trong ngày cũng như hạn chế tình trạng nhịn đi vệ sinh.
• Vệ sinh hậu môn trước và sau khi đại tiện giúp làm giảm tình trạng đau rát, khó chịu và xuất huyết.
• Tránh tình trạng rặn khi đại tiện. Trong trường hợp gặp khó khăn khi đi tiêu, bạn cần thông báo với bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn sử dụng một số loại thuốc hỗ trợ. Ngoài ra, thói quen rặn khi đi tiêu có thể làm tăng kích thước của búi trĩ, từ đó gây ra các biến chứng nguy hiểm.
• Lao động nặng trong thời gian dài có thể làm tăng áp lực lên vùng trực tràng – hậu môn. Do đó, người bệnh nên hạn chế những hoạt động nặng nhọc, lao động quá sức trong quá trình điều trị bệnh lý.
• Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao giúp hạn chế tình trạng rối loạn tiêu hóa, giảm táo bón. Bên cạnh đó, các hoạt động thể chất còn có tác dụng duy trì hoạt động tuần hoàn máu cũng như cân bằng chỉ số cân nặng ở mức ổn định.
• Loại bỏ một số thói quen xấu như uống bia rượu, hút thuốc lá, thường xuyên ăn đồ ăn cay nóng, chứa nhiều gia vị, đại tiện quá lâu, ngồi xổm,…

Bài viết trên đây đã tổng hợp những thông tin liên quan đến bệnh trĩ hay còn gọi là bệnh lòi dom. Trường hợp phát sinh vấn đề trong thời gian điều trị, người bệnh cần nhanh chóng thông báo với bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và áp dụng các phương pháp điều trị đúng cách.