Bệnh chàm sữa ở trẻ em (lác sữa) và cách chữa trị

Chàm sữa (lác sữa) là bệnh da liễu mãn tính điển hình bởi tổn thương da màu đỏ, khô ráp, bong tróc và ngứa ngáy. Bệnh ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ – nhất là trẻ dưới 2 tuổi. Dù được đánh giá là bệnh lành tính nhưng lác sữa có tính chất dai dẳng, dễ tái phát và chưa có phương pháp điều trị dứt điểm.

Bệnh chàm sữa (lác sữa) là gì?

Chàm sữa (lác sữa) là thuật ngữ đề cập đến bệnh viêm da cơ địa/ chàm thể tạng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Khác với chàm ở người lớn, chàm sữa đặc trưng bởi tổn thương màu đỏ, sần sùi, khô ráp, đôi khi phù nề và đau rát nhẹ xuất hiện chủ yếu ở da vùng mặt – đặc biệt là má và vùng da xung quanh miệng.

Bệnh bùng phát sớm trong những năm đầu đời (từ 2 tháng đến 2 tuổi) và tiến triển đến khoảng 5 – 6 tuổi. Qua độ tuổi này, bệnh có thể tự thuyên giảm mà không cần can thiệp hoặc có thể tái phát vào năm 12 – 20 tuổi, tiến triển dai dẳng và kéo dài trong suốt cả cuộc đời.

Tương tự chàm ở người lớn, chàm sữa là bệnh da liễu lành tính, hầu như không đe dọa đến tính mạng nhưng gây ngứa nhiều, ảnh hưởng đến giấc ngủ và về lâu dài tác động không nhỏ đến sự phát triển thể chất của trẻ. Chính vì vậy, phụ huynh cần hiểu rõ tính chất bệnh và tích cực trong việc điều trị, chăm sóc cho con trẻ.

Dấu hiệu nhận biết chàm sữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Chàm sữa (lác sữa) ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ trong độ tuổi bú mẹ. Bệnh thường gây tổn thương da ở vùng mặt, một số trường hợp có thể xuất hiện triệu chứng lâm sàng ở thân mình, tay chân, cổ và những vùng da có nếp kẽ.

Một số dấu hiệu nhận biết bệnh chàm sữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

• Khi mới khởi phát, tổn thương là các mảng ban dát có màu hồng tươi, bằng phẳng và không có ranh giới quá rõ ràng với những vùng da xung quanh.
• Sau đó, bề mặt da xuất hiện nhiều mụn nước li ti trên bề mặt, mụn nước có xu hướng tự vỡ, rỉ dịch gây phù nề và trợt loét
• Các đám mụn nước nổi lên liên tục, sau đó tiếp tục rỉ dịch, trợt loét và đóng vảy tiết
• Kết quả là hình thành thương tổn có màu đỏ, bề mặt sần sùi, dày sừng, bong tróc và ngứa ngáy
• Chàm sữa ảnh hưởng chủ yếu đến vùng má, vùng da quanh miệng, trán, cổ và thân mình

Ở các độ tuổi khác, bệnh không được gọi là chàm sữa mà được biết đến với tên gọi viêm da cơ địa hoặc chàm thể tạng.

Hình ảnh chàm sữa ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ

Nguyên nhân gây bệnh chàm sữa (lác sữa) ở trẻ nhỏ

Tính đến thời điểm hiện tại, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh chàm sữa vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, nhận thấy cơ chế bệnh sinh có sự tham gia của nhiều yếu tố, bao gồm cả tác động nội sinh và ngoại sinh. Dù chịu tác động từ nhiều yếu tố nhưng cơ chế bệnh sinh của bệnh chàm sữa luôn có sự tham gia của “thể địa dị ứng”.

Do đó, bệnh chàm sữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ được cho là có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân và yếu tố sau:

• Thể địa dị ứng: Thể địa dị ứng là yếu tố chính trong cơ chế sinh bệnh. Yếu tố này chính là nguyên nhân trực tiếp gây ra phản ứng đặc biệt của cơ thể đối với các tác nhân nội sinh và ngoại sinh. Hoạt động thái quá của hệ miễn dịch làm kích hoạt phản ứng dị ứng và kết quả là hình thành tổn thương lâm sàng của bệnh.
• Yếu tố di truyền: Chàm sữa là bệnh có liên quan mật thiết với yếu tố di truyền. Đa phần trẻ nhỏ mắc bệnh lý này đều có cha hoặc mẹ bị viêm da cơ địa và các vấn đề sức khỏe có cơ chế dị ứng như viêm mũi dị ứng, hen phế quản, viêm kết mạc dị ứng,…
• Yếu tố ngoại sinh/ nội sinh: Các triệu chứng của bệnh chàm sữa chỉ bùng phát khi có các yếu tố nội sinh và ngoại sinh (dị nguyên). Trong đó thường gặp nhất là rối loạn tuyến giáp, hệ miễn dịch suy giảm, thức ăn dị ứng, tiếp xúc với hóa chất, lông thú nuôi, mủ thực vật, chất len dạ, kích thích cơ học, thời tiết lạnh,…

Dù là bệnh ngoài da nhưng chàm sữa có cơ chế bệnh sinh phức tạp và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Do đó, bệnh thường có tính chất dai dẳng, mãn tính và rất dễ tái phát. Tuy nhiên, có hơn 50% trường hợp bệnh tự thuyên giảm sau khi trẻ lên 3 tuổi.

Chàm sữa ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Chàm sữa là bệnh da liễu thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi. Đây là bệnh ngoài da có mối liên hệ mật thiết với yếu tố di truyền, thể địa dị ứng dưới sự kích hoạt của các yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Tuy nhiên, chàm sữa là bệnh lành tính, ít gây ra biến chứng nặng nề và hầu như không đe dọa đến sức khỏe của trẻ nhỏ.

Vấn đề đáng lo ngại nhất của bệnh lý này là tình trạng ngứa ngáy kéo dài gây ra cảm giác khó chịu, bứt rứt, ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống của trẻ. Nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách, trẻ có thể phải đối mặt với những ảnh hưởng sau:

• Bội nhiễm da: Chàm sữa thực chất là tình trạng viêm lớp nông của da mãn tính và dai dẳng. Tình trạng này khiến cho hàng rào da suy giảm, da dễ mất nước, khô căng và bong tróc. Hơn nữa, đây cũng là điều kiện để nấm men, virus và vi khuẩn dễ dàng xâm nhập gây viêm nhiễm. Bội nhiễm da thường xuất hiện ở giai đoạn tổn thương viêm cấp, đặc trưng bởi tình trạng mụn nước vỡ, rỉ dịch, phù nề và trợt loét.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ: Chàm sữa thường gây ngứa ngáy nhiều khiến trẻ khó ngủ, mệt mỏi và chán ăn/ bỏ bú. Tình trạng này kéo dài phần nào ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ. Vì có liên quan đến cơ địa dị ứng nên trẻ bị chàm sữa còn có thể phải đối mặt với một số bệnh lý khác như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, viêm kết mạc dị ứng,…

Có thể thấy, dù là bệnh lành tính nhưng chàm sữa ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và sự phát triển thể chất của trẻ. Hơn nữa, tình trạng bệnh tái đi tái lại còn gây hao tốn tài chính, ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý và cuộc sống của mẹ. Do đó, phụ huynh cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và tư vấn kế hoạch điều trị – chăm sóc phù hợp.

Điều trị bệnh chàm sữa (lác sữa) ở trẻ em

Chàm sữa (lác sữa) ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể được kiểm soát thông qua điều trị y tế kết hợp với các biện pháp chăm sóc và điều chỉnh chế độ ăn uống. Nếu tích cực cả trong điều trị và chăm sóc, triệu chứng và tần suất tái phát bệnh ở con trẻ sẽ thuyên giảm đáng kể.

Dưới đây là một số phương pháp điều trị được áp dụng cho bệnh chàm sữa ở trẻ em:

1. Sử dụng thuốc trị lác sữa

Trong giai đoạn cấp (da viêm đỏ, nổi mụn ngứa, phù nề và ngứa), bác sĩ thường chỉ định thuốc bôi để giảm ngứa, tiêu sưng và phòng ngừa – điều trị viêm nhiễm. Trẻ nhỏ là đối tượng nhạy cảm, dễ gặp phải các phản ứng bất lợi khi dùng thuốc. Do đó, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc cho bé.

Các loại thuốc trị chàm sữa được sử dụng phổ biến nhất hiện nay:

• Corticoid dạng bôi: Corticoid dạng bôi thường được sử dụng trong giai đoạn cấp của bệnh với tần suất 1 – 2 lần/ tuần trong 14 ngày. Loại thuốc được dùng phổ biến cho trẻ thường là Clobetasol – corticoid có hoạt tính nhẹ. Sau khi triệu chứng thuyên giảm, có thể dùng duy trì 1 – 2 lần/ tuần hoặc dùng theo hướng dẫn của bác sĩ. Tùy thuộc vào vùng da tổn thương và giai đoạn phát triển bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc, hàm lượng và dạng bào chế tương ứng.
• Thuốc ức chế calcineurin: Thuốc ức chế calcineurin chỉ được dùng cho trẻ từ 2 tuổi trở lên nên ít phổ biến trong điều trị chàm sữa. Tuy nhiên, nhóm thuốc này có thể được dùng khi trẻ gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng do sử dụng corticoid dài ngày. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng xen kẽ corticoid với thuốc ức chế calcineurin theo chu kỳ 14 ngày để dự phòng rủi ro và tác dụng không mong muốn.
• Kháng sinh: Trong trường hợp có dấu hiệu nhiễm khuẩn (nổi mụn mủ, da phù nề và chảy dịch nhiều), bác sĩ có thể kê toa kháng sinh dạng bôi hoặc (và) dạng uống tùy theo độ tuổi, cân nặng của bé. Để tránh hiện tượng kháng thuốc, nhóm thuốc này cần được dùng đều đặn liên tục từ 7 – 10 ngày.
• Thuốc kháng histamine H1: Chàm sữa có triệu chứng điển hình là ngứa ngáy. Triệu chứng này xuất hiện ở trong tất cả các giai đoạn của bệnh. Nếu ngứa ngáy có mức độ dữ dội, ảnh hưởng đến giấc ngủ, hoạt động ăn uống và sinh hoạt của bé, bác sĩ có thể kê toa thuốc kháng histamine H1. Tuy nhiên, nhóm thuốc này thường chống chỉ định với trẻ dưới 2 tuổi. Vì vậy, phụ huynh chỉ nên dùng thuốc cho bé khi có chỉ định.
• Sản phẩm dưỡng ẩm: Sản phẩm dưỡng ẩm có vai trò quan trọng trong quản lý bệnh chàm sữa ở trẻ nhỏ. Do đó bên cạnh các loại thuốc kể trên, bác sĩ sẽ chỉ định cho bé một số loại kem dưỡng ẩm lành tính, công thức nhẹ dịu và an toàn. Sản phẩm thường được dùng với tần suất 2 – 4 lần/ ngày nhằm làm mềm da, giảm tình trạng khô ráp, bong tróc và ngứa ngáy. Ngoài ra, dưỡng ẩm thường xuyên còn giúp củng cố hàng rào bảo vệ da và giảm tần suất bệnh tái phát rõ rệt.

Hầu hết các loại thuốc điều trị chàm sữa cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chỉ được dùng trong một thời gian nhất định. Lạm dụng thuốc quá mức có thể gây ra viêm da kháng trị corticoid cùng với nhiều rủi ro và tác dụng ngoại ý khác. Ngược lại, kem dưỡng ẩm được bác sĩ khuyến khích dùng đều đặn và lâu dài để kiểm soát triệu chứng – tiến triển của bệnh.

2. Điều chỉnh chế độ ăn cho mẹ và bé

Chế độ ăn uống là một trong những yếu tố tác động đến bệnh lác sữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Đối với trẻ còn bú mẹ, thói quen ăn uống của mẹ cũng góp phần không nhỏ đến tiến triển của bệnh. Do đó song song với các biện pháp y tế, phụ huynh nên điều chỉnh chế độ dinh dưỡng để hỗ trợ kiểm soát bệnh cho con trẻ.

Chế độ ăn dành cho trẻ và mẹ (trong thời gian cho trẻ bú):

• Trong giai đoạn cho trẻ bú, mẹ nên tránh các loại thực phẩm có vị tanh, tính hàn như lươn, nghêu, sò, cua, tôm, cá biển,… và các loại thực phẩm có tính nóng như món ăn cay nóng, nhiều chất béo bão hòa và gia vị.
• Tuyệt đối không sử dụng các loại thực phẩm từng có tiền sử dị ứng. Dị ứng thực phẩm là một trong những tác nhân phổ biến làm bùng phát triệu chứng chàm sữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Đối với trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, mẹ nên xây dựng chế độ ăn phù hợp với độ tuổi của trẻ. Tránh cho trẻ dùng thực phẩm dễ gây dị ứng, thực phẩm chứa quá nhiều dinh dưỡng, thực phẩm sống/ tái,…
• Nếu trẻ mắc các hội chứng không dung nạp, nên trao đổi với bác sĩ để được tư vấn về cách xây dựng chế độ ăn phù hợp.

Dù không phải là phương pháp chính nhưng điều chỉnh chế độ ăn có thể góp phần đẩy lùi triệu chứng của bệnh chàm sữa đáng kể. Vì vậy, phụ huynh nên kết hợp cả điều trị y tế và biện pháp này để giảm mức độ ảnh hưởng của bệnh đối với chất lượng cuộc sống của bé.

3. Các biện pháp chăm sóc

Chàm sữa là bệnh da liễu mãn tính, dai dẳng và dễ tái phát. Chính vì vậy, rất nhiều trường hợp trẻ gặp phải tác dụng phụ do lạm dụng thuốc quá mức. Để giảm tần suất và thời gian sử dụng thuốc điều trị, phụ huynh có thể áp dụng một số biện pháp chăm sóc sau:

• Mức độ ngứa và tổn thương da do chàm sữa gây ra có thể tăng lên đáng kể nếu tiếp xúc với dị nguyên. Do đó, nên cách ly trẻ với những yếu tố có khả năng bùng phát và làm nghiêm trọng các triệu chứng của bệnh như chất len dạ, nhiễm trùng đường hô hấp, thức ăn dị ứng, xà phòng,…
• Không cho trẻ gãi cào lên vùng da bị chàm. Kích thích cơ học có thể khiến da tăng sinh tế bào sừng dẫn đến hiện tượng thâm nhiễm, nứt nẻ, ngứa ngáy và đau rát. Đối với trẻ nhỏ, nên cắt ngắn móng và mang bao tay cho bé.
• Cho trẻ mặc trang phục rộng rãi, chất liệu mềm và mát để tránh ma sát lên vùng da tổn thương.
• Nếu trẻ bị chàm sữa cùng với các bệnh cơ địa khác như hen suyễn, viêm mũi dị ứng,… nên sử dụng thiết bị lọc không khí và vệ sinh nhà cửa thường xuyên để loại bỏ chất dị ứng, kích ứng. Qua đó có thể giảm nhẹ triệu chứng và hạn chế tần suất – mức độ bệnh bùng phát.
• Cố gắng cho trẻ bú mẹ trong thời gian lâu dài. Bởi ngoài nguồn dinh dưỡng dồi dào, sữa mẹ còn cung cấp kháng thể giúp bảo vệ cơ thể bé khỏi tác động của các yếu tố có hại.
• Nên khuyến khích trẻ vui chơi, hoạt động thể chất để nâng cao đề kháng. Khi hệ miễn dịch được cải thiện, mức độ ảnh hưởng của bệnh sẽ giảm đi đáng kể.

Một số lưu ý khi điều trị chàm sữa cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ

Chàm sữa là bệnh da liễu lành tính nhưng hiện tại chưa có phương pháp điều trị tối ưu. Hơn nữa, vì tính chất bệnh tái phát nhiều lần nên nếu không điều trị đúng cách, trẻ có thể gặp phải tác dụng phụ do lạm dụng thuốc dài ngày.

Do đó khi điều trị chàm sữa cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, phụ huynh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Không tự ý dùng thuốc cho trẻ khi chưa tham vấn y khoa. Để được tư vấn cụ thể về hướng điều trị và cách chăm sóc, phụ huynh nên đưa bé đến gặp bác sĩ ngay khi phát hiện các dấu hiệu của bệnh.
• Hiện nay, nhiều phụ huynh sử dụng các loại lá cây chữa bệnh chàm cho trẻ nhỏ để giảm chi phí, đảm bảo độ an toàn và lành tính với làn da mỏng manh của bé. Tuy nhiên trên thực tế, các mẹo dân gian tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Đã có không ít trường hợp trẻ bị viêm nhiễm da, bệnh tiến triển nặng và lan tỏa rộng do phụ huynh áp dụng mẹo chữa chưa được kiểm chứng về độ an toàn và tính hiệu quả.
• Dừng sử dụng thuốc đột ngột có thể khiến bệnh bùng phát mạnh và gây ra không ít phản ứng bất lợi.
• Đảm bảo không gian sống cho trẻ trong lành và mát mẻ. Tránh để trẻ tiếp xúc với các yếu tố kích ứng và dị ứng.
• Ngoài việc tránh tiếp xúc với dị nguyên, phụ huynh cũng nên thực hiện biện pháp phòng ngừa các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp cho bé. Nghiên cứu cho thấy, nhiễm trùng là một trong những yếu tố bùng phát chàm sữa và các bệnh da liễu thường gặp trẻ nhỏ.

Chàm sữa là bệnh da liễu khá phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Hy vọng qua những thông tin hữu ích trên, phụ huynh có thể hiểu rõ về tính chất, triệu chứng và cách điều trị – chăm sóc bệnh cho con trẻ. Tuy nhiên để được tư vấn cụ thể hơn, phụ huynh nên đưa trẻ nhỏ đến gặp bác sĩ chuyên khoa.